Czym właściwie jest gluten? Kto powinien unikać glutenu

Bycie na diecie bezglutenowej stało się w ostatnich latach niezwykle popularne. Dla niektórych osób całkowite wyeliminowanie glutenu z diety jest konieczne z punktu widzenia zdrowia. Wielu ludzi unika glutenu, ponieważ jest to teraz modne i myślą, że dzięki temu stracą na wadze lub po prostu utożsamiają dietę bezglutenową, jako zdrowszą, nawet jeśli nie mają pojęcia, czym tak naprawdę jest gluten.

1. Gluten – czyli co?
2. Kto powinien unikać glutenu?
3. Kiedy eliminacja glutenu może być szkodliwa?
4. Diagnostyka celiakii - Czyli skąd wiedzieć, że celiakia może nas dotyczyć?
5. Podsumowanie

Gluten – czyli co?

Na początek rozwiejmy nieprawdziwe przekonania o tym, czym jest gluten. Gluten wbrew powszechnej opinii nie jest składnikiem pożywienia, który sprawia, że zyskujemy tkankę tłuszczową. Samo w sobie wykluczenie glutenu z diety nie przekłada się na spalanie tkanki tłuszczowej i redukcję wagi.

Gluten to po prostu białko roślinne znajdujące się w pszenicy, jęczmieniu, życie i ich pochodnych. Gluten może pojawić się również w owsie poprzez zanieczyszczenie tego zboża innymi ziarnami. Gluten zbudowany jest z dwóch typów białek: gliadyny i gluteniny. W połączeniu z wodą gluten nadaje ciastu elastyczność.

Oznacza to, że gluten znajduje się w większości rodzajów pieczywa, w płatkach zbożowych, makaronach, pizzy, piwie, wypiekach, wielu słodyczach. Gluten czai się na nas również w wielu zupach, sosach, dipach, a nawet kiełbasach i wędlinach.

Nic więc dziwnego, że odstawienie glutenu zostało utożsamione przez wielu z redukcją wagi. Biorąc pod uwagę, w jak wielu produktach znajduje się to białko roślinne, jego odstawienie może przełożyć się na spadek wagi. Dlaczego? Jeśli ktoś, kto do tej pory żywił się kanapkami, pizzą, piwem i makaronem z sosami postanowił zrezygnować z glutenu i odstawił wszystkie wyżej wymienione produkty, a sięgnął po warzywa, jajka, mięso, owoce i ryż, to prawdopodobnie znacznie zredukował masę ciała i poprawił swoje samopoczucie.

Kto powinien unikać glutenu?

W istocie niektórzy ludzie powinni unikać glutenu. Około 1% populacji choruje na celiakię, co oznacza, że gluten wyzwala odpowiedź autoimmunologiczną w całym ciele. To rozległe zapalenie szczególnie uszkadza jelita cienkie, nie pozwalając im wchłonąć niezbędnych, składników odżywczych z pożywienia. Ludzie z celiakią muszą stosować dietę całkowicie bezglutenową.

Kolejne 6% ludności ma pewien stopień nadwrażliwości na gluten mimo tego, że nie choruje na celiakię. W przypadku tych osób spożywanie glutenu nie powoduje uszkodzeń jelit, ale może powodować wzdęcia, gazy, bóle stawów i „mgłę mózgową”. Unikanie glutenu może sprawić, że osoby te poczują się znacznie lepiej.

W celu potwierdzenia lub wykluczenia którejś z powyższych chorób należy udać się do gastrologa i zrobić niezbędne badania. W przypadku innych niż celiakia chorób autoimmunologicznych zaleca się również wykluczenie glutenu z diety. Wszystko jednak wskazuje na to, że zdecydowanej większości z nas gluten nie szkodzi. Jeśli nie cierpisz na celiakię, nadwrażliwość na gluten czy chorobę autoimmunologiczną, nie odczujesz żadnych korzyści z odstawienie glutenu.

Kiedy eliminacja glutenu może być szkodliwa?

Gluten sam w sobie nie jest białkiem wartościowym i niezbędnym w naszej diecie. Dieta pozbawiona glutenu nie jest więc dietą niedoborową. Istnieje wiele produktów naturalnie pozbawionych glutenu, którymi możemy z powodzeniem zastąpić pieczywo, makarony, mąkę pszenną. Do bezglutenowych produktów, które warto w takiej sytuacji, włączyć do diety należy zaliczyć: ryż, kaszę jaglaną, gryczaną, płatki jaglane, komosę ryżową.

Jeśli odpowiednio zastąpimy produkty zawierające gluten tymi, które go nie posiadają, okaże się, że nasza dieta nie tylko nie jest niedoborowa, ale jest wręcz bardziej odżywcza. Jeśli jednak postanowimy zrezygnować ze spożywania glutenu i zamiast po zwykłe pieczywo sięgniemy po gotowe bezglutenowe wypieki, zamiast makaronu wybierzemy gotowy makaron bezglutenowy, zamiast ciastek na mące pszennej sięgniemy po ciasteczka bezglutenowe, nie tylko nie schudniemy, ale również możemy doprowadzić do niedoborów żywieniowych.

Co więcej, zwykle, gdy gluten jest usuwany z żywności (zwłaszcza z produktów piekarniczych), w zamian dodaje się do niej więcej tłuszczu i cukru, by była smaczna. W taki sposób możemy sobie zaszkodzić.

Diagnostyka celiakii - Czyli skąd wiedzieć, że celiakia może nas dotyczyć?

Pełnoobjawowa postać celiakii charakteryzuje się przede wszystkim obecnością dolegliwości jelitowych. Częściej obserwuje się jednak celiakię skąpoobjawową, której symptomy są niecharakterystyczne. Mogą to być np. problemy ze snem, zmęczenie, anemia, bóle głowy, spadek libido, poronienia, niepłodność, problemy skórne, wahania wagi czy depresja. Czasami celiakia przyjmuje postać ukrytą. Wówczas objawy nie występują.

Nie istnieje jedno badanie służące do diagnostyki tej choroby. Do postawienia diagnozy wykorzystuje się testy genetyczne, badania krwi sprawdzające przeciwciała i biopsję jelita, w celu oceny stanu zniszczenia kosmków jelitowych.

Badania serologiczne z krwi:

• całkowity poziom IgA
• tTG w klasie IgA
• EmA w klasie IgA
• DGP w klasie IgA

Test genetyczny:

• badanie HLA DQ2 i DQ8 w podjednostkach alfa i beta
• gen DR4

Podsumowanie

Eliminacja glutenu z diety nie jest złotym środkiem na redukcję wagi. W większości osób wyeliminowanie glutenu z diety nie jest konieczne. Jeśli decydujemy się na eliminację lub ograniczenie spożywania glutenu, sięgajmy po pokarmy naturalnie bezglutenowe.