Anonim
Cze wam wszystkim zanim spytacie co na pryszcze przeczytajcie ten artykół:
1.Budowa i higiena skóry:
Skóra jest to zewnętrzna, mocna i elastyczna powłoka ciała, oddzielająca wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego, a jednocześnie zapewniająca kontakt z otoczeniem.
Głównymi funkcjami skóry są: odbieranie wrażeń dotykowych (narząd czucia), regulowanie ciepłoty ciała - termoregulacja (w sposób bierny - wypromieniowywanie, i w sposób czynny - wydalanie potu), resorpcja, wymiana gazowa, ochrona tkanek i organów wewnętrznych przed czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi (bakteryjnymi, grzybiczymi, wirusowymi itd.), wydzielanie różnych substancji, regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej, przetwarzanie (metabolizowanie) cukrów, białek, tłuszczy i witamin, uczestnictwo w immunostymulacji i w melanogenezie (czynność barwnikotwórcza). W skórze pod wpływem promieniowania ultrafiołkowego (o długości fali 230-313 nm) z ergosterolu tworzy się witamina D2 (ergokalcyferol), a z 7-dehydrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol).
W skórze można wyróżnić trzy warstwy: zewnętrzną - naskórek, środkową - skórę właściwą i wewnętrzną - tkankę podskórną.
Grubość skóry jest różna w różnych miejscach i wynosi 0,5-10 mm.
Naskórek = epidermis zbudowany jest z kilku warstw komórek nabłonkowych (tzw. ektodermalnych keratynocytów).
1). Warstwa złuszczająca się = stratum disyunctum.
2). Warstwa rogowa = stratum corneum złożona jest z komórek bezjądrowych i spłaszczonych.
Komórki te zbudowane są z keratyny (białko zaliczane do grupy skleroprotein, trudno hydrolizujące, nierozpuszczalne w wodzie, w rozcieńczonych kwasach i zasadach; zawiera dużo aminokwasu siarkowego - cystyny). Warstwa rogowa pełni ważną funkcję ochronną. Chroni ona wewnętrzne tkanki i tym samym organizm przed promieniami pozafiołkowymi, kwasami i zasadami.
Warstwa rogowa ulega ciągłemu obumieraniu, gdyż jej komórki nie są zaopatrywane w substancje odżywcze. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz tłuszczowy, który pełni także nie małą rolę ochronną i regulacyjną (normalizuje wchłanianie rozmaitych substancji).
3). Warstwa ziarnista = stratum granulosum złożona jest z wrzecionowatych komórek zaopatrzonych w płaskie jądro.Cytoplazma tych komórek zawiera między innymi zasadochłonne ziarnistości keratohialiny - produkty pośrednie w procesie keratyny.
Wokół ziarnistości skupione są lizosomy - organoidy zawierające fermenty hydrolityczne, spełniające przede wszystkim funkcję trawienną w komórce. Warstwa ta nie przepuszcza promieni UV.
4).Warstwa kolczysta = stratum spinosum złożona jest z wielobocznych komórek.
Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są substancją mukopolisacharydowo-białkową.
Komórki połączone są przy pomocy desmosomów. Płyn znajdujący się w przestworach międzykomórkowych odżywia komórki, do których nie dociera krew.
5). Warstwa podstawna = stratum basale, czyli rozrodcza, złożona jest z komórek jądrowych, kształtu cylindrycznego, ułożonych prostopadle do powierzchni naskórka. W warstwie podstawnej wykryć można komórki pigmentowe - melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela. W tej właśnie warstwie rozmnażają się komórki, tworzące nowe warstwy, które z kolei rogowacieją na powierzchni i ulegają złuszczeniu. Komórki połączone są ze sobą za pomocą desmosomów. W warstwie rozrodczej znaleźć można prekursory keratyny (tonofibryle, cytokeratyny).
Melanocyty są to komórki pochodzące z grzebienia nerwowego, mające zdolność produkcji barwnika - melaniny. Melanocyty posiadają charakterystyczne wypustki, w których znajdują się ciałka zawierające pigment - melanosomy (ciałka melaninowe). Melanocyty wposażone są w mikrofilamenty aktynowe i w mikrotubule. Struktury te zapewniają ruch melanosomów. Melanina ma zdolność pochłaniania i rozpraszania promieni słonecznych (chroni przed szkodliwym wpływem promieni ultrafiołkowych). Melanogenezę (proces powstawania melaniny) regulują witaminy (C, P, A, B), bioelementy (Fe, Cu, Ca), hormony (intermedyna - wydzielana przez część pośrednią przysadki mózgowej; niektóre hormony nadnerczy). Promienie pozafiołkowe uintensywniają melanogenezę poprzez zmniejszenie ilości grup sulfhydrylowych, które hamują melanogenezę. Do syntezy melaniny potrzebne są między innymi aminokwasy: tryptofan fenyloalanina oraz tyrozyna.
Skóra właściwa zbudowana jest z elastycznej, mocnej tkanki łącznej pochodzenia mezodermalnego. W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, włókna nerwowe, receptory oraz rozmaite przydatki skórne. Skóra właściwa, ku powierzchni, wykształca brodawki = papillae, które tworzą tak zwane listewki skórne.
Krew doprowadzona zostaje do skóry tętniczkami (które przechodzą w naczynia włosowate, a potem w żyły), a odprowadzona ze skóry - żyłami. Krew oraz limfa dostarczają komórkom skóry tlen i substancje odżywcze, a odbierają CO2 oraz związki szkodliwe lub zbędne, powstałe w trakcie przemian wewnątrzkomórkowych.
W skórze właściwej można wyróżnić dwie warstwy:
O warstwa brodawkowata = stratum papillare - zewnętrzna strefa skóry właściwej, w której znajdują się liczne brodawki, włókna nerwowe, naczynia krwionośne i limfatyczne;
O warstwa siateczkowata = stratum reticulare - strefa wewnętrzna skóry właściwej.
Skóra właściwa złożona jest z kilku rodzajów włókien tkanki łącznej, a mianowicie:
O włókna kolagenowe,
O włókna sprężyste,
O włókna srebrochłonne.
Tkanka podskórna = subcutis zbudowana jest z luźnej tkanki łącznej, w której gromadzi się tłuszcz, chroniący organizm przed zbytnią utratą ciepła i będący zapasowym materiałem energetycznym. Zapas podskórny tłuszczu ma szczególne znaczenie u zwierząt bytujących w mroźnym klimacie. Subcutis jest pochodzenia mezodermalnego. W tkance podskórnej pomiędzy zrazikami tłuszczowymi znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy oraz niektóre elementy gruczołów łojowych i potowych.
Gruczoły łojowe = glandulae sebaceae skupione są najczęściej u podstawy mieszków włosowych. Produkują one łój, który na powierzchni skóry tworzy wraz z potem - tłuszczopot..
W skład łoju wchodzą głównie: cholesterol i jego estry, fosfolipidy, squalen i tłuszcze obojętne.
Łój chroni skórę i włosy przed zbytnim wysychaniem, przed czynnikami bakteryjnymi i chemicznymi, nadaje im elastyczność i połysk. Skurcze mięśni przywłosowych wzmagają wydzielanie łoju przez gruczoły. Gruczoł łojowy składa się z części wydzielniczej i części wyprowadzającej produkt. Gruczoły łojowe mają budowę pęcherzykową. Ścianę części wydzielniczej tworzą komórki, których cytoplazma przekształca się w substancję tłuszczową; błona komórkowa pęka i łój wydostaje się z wnętrza komórki do części wyprowadzającej. Przekształcanie się cytoplazmy w substancję tłuszczową i pęknięcie błony komórkowej wiąże się ze zniszczeniem komórki; zatem po pewnym czasie część wydzielnicza gruczołu łojowego zostaje zużyta.
Jednakże warstwa rozrodcza odnawia komórki wydzielnicze.
W okresie pokwitania często gruczoły łojowe wyrodnieją, co objawia się ciemnymi punktami w skórze; są to wągry - comedones. Wągry występują też u osób dorosłych.
Produkcja łoju regulowana jest przez witaminy, biopierwiastki i hormony. Testosteron progesteron wzmagają wydzielanie łoju. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - vitasteryny wzmagają, a zarazem normalizują (zapobiegają zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych, zaburzeniom rogowacenia naskórka i zwyrodnieniom gruczołów łojowych) czynność wydzielniczą gruczołów łojowych.
Mydła usuwają tłuszczopot i brud z powierzchni skóry. Płaszcz tłuszczowy odnawia się na powierzchni skóry w ciągu 60-80 minut.
Gruczoły potowe = glandulae sudoriferae wytwarzają pot = sudor. Pot zawiera w swym składzie mocznik, chlorek sodu, kwas moczowy, kwas mlekowy, lipidy, amoniak, sole magnezu, wapnia i potasu; posiada odczyn kwaśny. Wraz z potem zostają wydalone szkodliwe produkty przemiany materii. Gruczoły potowe uzupełniają zatem pracę nerek. Parujący pot z powierzchni skóry zabiera z organizmu ciepło, czyli na drodze czynnej reguluje temperaturę ciała. Intensywne wytwarzanie i wydzielanie potu obserwuje się w czasie wysokich temperatur panujących w środowisku zewnętrznym, w trakcie spożywania gorących potraw i picia gorących płynów, w gorączce, w podnieceniu nerwowym, przy dużym wysiłku fizycznym i psychicznym. Gruczoły potowe dzielą się na dwa typy:
1). Gruczoły ekrynowe, występujące w całej skórze, ich komórki wydzielnicze nie ulegają zniszczeniu podczas produkcji potu; składają się z kłębka wydzielniczego (rurka silnie skręcona) i z przewodu potonośnego - wyprowadzającego produkt na zewnątrz.
2). Gruczoły apokrynowe, występujące przy mieszkach; duża ich ilość znajduje się w okolicyodbytu, wokół narządów płciowych i pod pachami; produkują pot, który szybko zostaje rozłożony przez bakterie na substancje aromatyczne, nadające ciału stosunkowo silny, specyficzny dla każdego człowieka zapach; gruczoły zapachowe uczynniają się w okresie pokwitania.
Wytworami skóry są także gruczoły mlekowe, włosy i paznokcie.
Gruczoły mlekowe = glandulae lactis, zbudowane są z płacików gruczołowych, z zatok i przewodów mlecznych oraz z brodawki sutkowej. Produkują mleko = lac. Okres wydzielania mleka trwający od porodu do zaprzestania wydzielania mleka zwie się laktacją.
Włosy = pilus są wytworami warstwy rozrodczej. Są to nitkowate twory rogowe, występujące na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem podeszw stóp, czerwieni warg i dłoni (od strony linii papilarnych i bruzd). Wyróżnia się włosy długie (włosy głowy, pach, brody, wąsów i łonowe), szczotkowe (brwi i rzęs) i meszek włosowy.
Włos składa się z trzech zasadniczych części: z korzenia, z trzonu i z końca.
Korzeń tkwi w mieszku włosowym = folliculus pili. Mieszek składa się z opuszki włosa. Do mieszka otwiera się gruczoł łojowy. Opuszka włosa obejmuje brodawkę włosa. W opuszce komórki włosa ulegają podziałowi, dzięki czemu włos wydłuża się. Przy niemal każdym mieszku włosowym znajduje się mięsień nastraszający = musculum arrector pili.
Jest to mięsień gładki, przebiegający skośnie do gruczołu łojowego, doczepiony do torebki włosa. Włosy znajdujące się w przedsionku nosa nie posiadają mięśnia przy torebce. Włos właściwy tworzy trzy warstwy: rdzenna, korowa i powłoczka włosa. Do torebki i brodawki włosa dociera naczynie krwionośne, a przez nie krew, która dostarcza potrzebne substancje i zapewnia wymianę gazową. Do torebki i pochewki zewnętrznej włosa dochodzą też włókna nerwowe.
Włosy pełnią ważne funkcje. Osłaniają przed czynnikami świetlnymi, mechanicznymi i chemicznymi, działają jako narząd dotyku. Włoski znajdujące się w przewodzie słuchowym i w przedsionku nosowym zatrzymują zanieczyszczenia (filtratory powietrza). Brwi zatrzymują pot spływający z czoła, aby nie dostał się do oczu. Włosy głowy chronią skórę i mózg przed przegrzaniem oraz promieniowaniem ultrafioletowym. Włosy dołów pachowych i narządów płciowych zabezpieczają przed bezpośrednim stykaniem i ocieraniem się dwóch powierzchni skóry.
Paznokcie to zrogowaciałe płytki pochodzenia ektodermalnego, chroniące grzbietowe części ostatnich paliczków. Pod płytką paznokciową znajduje się łożysko. Płytka otoczona jest trzema wałami paznokciowymi - skórnymi. Tylna część paznokcia nazywa się korzeniem i jest pokryta skórą, jedynie obłączek (nie zawsze) jest widoczny (białawy półksiężyc). Macierz jest miejscem wzrostu płytki paznokciowej. Pomiędzy łożyskiem a macierzą znajduje się strefa keratogenna.
Higiena jest nauką badającą wzajemne stosunki między człowiekiem a środowiskiem zewnętrznym, poznającą wpływy czynników środowiskowych na zdrowie człowieka, a zarazem poszukującą metod zapobiegających występowaniu chorób. Higiena jako nauka jest nierozerwalnie związana z biologią, ochroną środowiska, medycyną pracy oraz medycyną środowiskową.
Słowo higiena pochodzi od nazwy greckiej bogini zdrowia (córki Asklepiosa) - Hygiei, która najczęściej jest przedstawiana przez artystów w postaci młodej kobiety trzymającej w lewej ręce czarę, z której wąż pije mleko.
Każdy człowiek wie, że bez przestrzegania zasad higieny niemożliwe jest utrzymanie ciała w zdrowiu. Czystość ciała świadczy o poziomie naszej kultury.
Skóra nieustannie wydziela pot i łój, które tworzą na jej powierzchni mieszaninę ochronną - tłuszczopot (zawiesina olejowo-wodna); ponadto naskórek złuszcza się. Kurz zawierający w swym składzie m.in. bakterie, wirusy, zarodniki, pyły przemysłowe, osiada na skórze tworząc z tłuszczopotem i ze złuszczonymi komórkami naskórka brud. Enzymy bakteryjne rozkładają (trawią) składniki łoju i potu na proste substancje, w tym aromatyczne. Produkty powstałe podczas rozkładu tłuszczopotu oraz zanieczyszczenia pyłowe osiadające na skórze wywołują stan zapalny, który objawia się swędzeniem i zaczerwienieniem. Odruch drapania oraz inne urazy mechaniczne na które skóra jest narażona - powodują przenikanie bakterii i wirusów w głąb skóry. Efektem tego są choroby skórne, z reguły o charakterze ropnym.
Dlatego też, niezbędne jest codzienne, dokładne zmycie powierzchni skóry przy pomocy ciepłej wody i detergentów (mydła, żele). W przypadku skóry chorej, trądzikowej, wrażliwej i suchej to nie wystarcza, należy zastosować odpowiednią pielęgnację kosmetyczną i właściwe leczenie.
Codzienna wieczorna kąpiel nie zwalnia od porannego mycia, po wstaniu z łóżka oraz zastosowania odpowiednich zabiegów kosmetyczno-leczniczych, które są niezbędne przy skórze trądzikowej.
Ręce należy myć wielokrotnie w ciągu dnia, po każdym wyjściu z ustępu i przed jedzeniem oraz zabiegami wykonywanymi na skórze. Ogromny wpływ na przebieg leczenia trądziku ma stan czystości paznokci i włosów. Pod paznokciami gromadzi się brud z bakteriami wywołującymi ropne pryszcze, dlatego też niezbędne jest utrzymywanie ich w czystości.
Włosy należy myć codziennie, zwłaszcza przy trądziku ulokowanym na szyi, karku, czole i skroniach.
Noszona bielizna wchłania w siebie tłuszczopot i enzymy bakteryjne; zatrzymują się na niej bakterie i złuszczony naskórek. Zatem brudna bielizna jest siedliskiem czynników wywołujących choroby skórne. Niezbędna jest więc codzienna zmiana bielizny na czystą.
Bieliznę pościelową należy zmieniać co 30 dni, a w przypadku trądziku o ciężkim przebiegu - co 2 tygodnie.
Należy też zwrócić uwagę na czystość kołnierzy ubrań, dotykających nieustannie skóry. Bakterie, które towarzyszą trądzikowi przenoszone są poprzez ubrania, pościel, ręczniki i bieliznę osobistą.
Skóra odzwierciedla stan zdrowotny organizmu. Każda choroba odznacza się mniej lub bardziej wyraźnie na skórze. Zmiany w skórze sygnalizują o nieprawidłowości w organizmie, jednakże nie każda zmiana świadczy o chorobie skórnej w dosłownym tego słowa znaczeniu, niejednokrotnie odnosi się ona do schorzenia wewnątrzustrojowego
2.Wągier pryszcz trądzik:
Trądzik, czyli acne jest to zespół chorobowy objawiający się najwyraźniej na skórze w postaci wykwitów grudkowych, krostkowych i cyst ropnych, niekoniecznie, ale często na podłożu łojotoku.
Wyróżnia się szereg trądzików, o różnym przebiegu i wywołanych przez rozmaite czynniki (patrz rozdz. III). Każdy jednak trądzik jest chorobą ogólną i nie ogranicza się tylko do skóry !.
Ogromnym błędem jest omawianie trądziku wyłącznie przez podręczniki dermatologiczne. W opracowaniach dermatologicznych trądziki traktowane są pobieżnie i tendencyjnie. Uważam, że w tym kryje się główny powód niepowodzeń podczas terapii trądziku.
Powszechnie mówi się, że osoba cierpiąca na trądzik ma pryszcze. I chyba każdy wie jak wygląda pryszcz. Warto jednak dodać, że termin ten w polskiej nomenklaturze naukowej nie figuruje i nie jest używany przez specjalistów. Spróbujmy jednak zdefiniować pryszcz. Pryszcz to wykwit skórny, cechujący się twardawą wyniosłością nad powierzchnią skóry, punktowym (miejscowym) stanem zapalnym, przekrwieniem (stąd zaczerwienienie)i bolesnością przy ucisku. Pryszcz ma różne rozmiary, średnio 3-8 mm średnicy. Wykazuje tendencje do przekształcania się w ropień, ale przy odpowiednim leczeniu z reguły resorbuje się i znika. W przeciwieństwie do grudki, pryszcz często pozostawia po sobie plamę lub bliznę(otwór, wgłębienie), w różnym stopniu wyrażone. Pryszcz nie przekształca się w krostę w dosłownym znaczeniu tego słowa, bowiem krosta charakteryzuje się od początku swego istnienia zawartością ropną. Pryszcz można porównać do guzka zapalnego, ropiejącego w trakcie rozwoju.
Nie każdy trądzik w swoim przebiegu objawia się pryszczami. Jednakże charakterystyczny jest on w przypadku trądziku młodzieżowego, ropowiczego, dojrzałego i zawodowego. Zaskórnik, czyli wągier (comedones) to rozszerzone pory wypełnione substancją tłuszczowo-rogową, która ciemnieje pod wpływem światła i tlenu. Wągry mają konsystencję twardą i zbitą (wągry kamienne) lub miękką, a nawet półpłynną. Wągry twarde niekiedy wystają ponad powierzchnię skóry (np. podczas używania środków złuszczających) tak, że można je wyjąć z porów za pomocą pęsety lub odpowiednio cienkiej igiełki. Istnieją także wągry głębokie, które nie mają ujścia na zewnątrz. Po pewnym czasie miejsca z wągrami głębokimi (wągry utajone) ulegają stanowi zapalnemu, zakażeniu bakteriami i opuchnięciu (substancja rogowo-łojowa nie ma już przestrzeni do odkładania się). Wówczas wągry utajone w krótkim czasie przekształcają się w bolesne pryszcze, szybko ropiejące (dojrzewanie pryszczy). Po przebiciu skóry i wydostaniu się masy zaskórnikowej oraz treści ropnej, miejsce po wągrze głębokim często ulega zapadnięciu (dziura) lub zwyrodnieniu (blizna).
Wągry utajone powstają z patologicznych gruczołów łojowych. Ich uaktywnienie może nastąpić nawet po spożyciu drażniących substancji, podczas używania kosmetyków niskiej jakości oraz wskutek przebywania w silnie zapylonych pomieszczeniach (hale przemysłowe).
Zaskórniki głębokie po przebiciu można wycisnąć w postaci kaszkowatej lub spiralnie układającej się na powierzchni skóry substancji łojowej o specyficznym zapachu, białawej lub żółtawej barwie. Właśnie z takich patologicznych gruczołów łojowych rozwijają się także kaszaki i prosaki.
3.Przyczyny powstawania i rodzaje trądziku:
W literaturze wyróżnia się dwa główne typy trądziku:
1. Trądzik pospolity - acne vulgaris.
2. Trądzik różowaty - acne rosacea.
Jednakże oba typy obejmują szereg odmian (rodzajów) trądziku często o różnym pochodzeniu oraz przebiegu i co ważne - różnie leczonych. W związku z tym uważam ten podział za niewłaściwy oraz zbytnio uproszczony.
W niniejszym Poradniku zastosowałem inny podział, a mianowicie:
1. Trądzik niemowlęcy.
2. Trądzik dziecięcy:
O punktowy
O rozproszony
3. Trądzik młodzieżowy:
O punktowy
O rozproszony
O skupiony
O ropowiczy
O blizenkowy
4. Trądzik dojrzały (przewlekły).
5. Trądzik ostry.
6. Trądzik bliznowcowy (keloidowy).
7. Trądzik różowaty:
O okołoustny
O rozproszony
8. Trądzik zawodowy:
O chlorowy
O naftowy
O antracenowy
O fluorowy
O smołowy
9. Trądzik pokarmowy.
10. Trądzik polekowy:
O bromkowy
O jodkowy
O sterydowy
O fluorkowy i inne
11. Trądzik kosmetyczny.
12. Trądzik martwiczy.
13. Trądzik odwrócony acne inversa
O skupiony
O rozproszony
14. Trądzik roztoczowy
Trądzik niemowlęcy
Występuje na skórze głowy (twarzy), pleców; klatki piersiowej i szyi niemowląt. Objawia się wykwitami grudkowymi, wyniosłymi ponad otaczającą skórę oraz cystami ropnymi. Trądzik niemowlęcy można również potraktować jako trądzik kosmetyczny, bowiem powodem jego powstawania są preparaty natłuszczające, oparte na wazelinie, parafinie i stearynie.
Węglowodory ropopochodne dodawane do kosmetyków dla niemowląt uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie skóry. Nie przepuszczają powietrza i wydzielin skóry, izolują ją nadmiernie, zatykając pory skórne. Zanim więc dokona się zakupu kosmetyków dla niemowlęcia, należy zwrócić uwagę na ich skład chemiczny. Najlepsze są środki sporządzone na bazie naturalnych tłuszczów (roślinnych i zwierzęcych). Kosmetyki dla niemowląt nie powinny zawierać glikoli, silikonów i parafin.
Trądzik dziecięcy od 12 do 15 roku życia
W okresie dojrzewania fizycznego i płciowego (okres pokwitania) wzrasta produkcja hormonu adrenokortykotropowego i hormonów gonadotropowych przysadki mózgowej, co z kolei pociąga za sobą wzmożoną produkcję androgenów. U dziewcząt i kobiet androgeny pochodzą z kory nadnerczy (17-ketosteroidy, np. dehydroepiandrosteron) i z komórek wnękowych jajników. U chłopców hormony androgenne obejmują wymienione wcześniej hormony nadnerczy oraz testosteron produkowany w jądrach (w komórkach Leydiga jąder).
Androgeny, a u kobiet dodatkowo progesteron, pobudzają gruczoły łojowe do produkcji łoju, zatrzymują w ustroju wodę i chlorek sodu, uintensywniają syntezę keratyny.
W okresie pokwitania, skóra dziecięca przekształca się w skórę dojrzałą. Gruczoły łojowe i potowe zwiększają swoją aktywność, dojrzewają liczne mieszki włosowe (wzrost i wymiana włosów) oraz gruczoły apokrynowe (zapachowe). Następują też zmiany w strukturze skóry, która grubieje i traci część wody.
Nadmierne wydzielanie łoju i rogowacenie mieszków włosowych przyczynia się do zamknięcia (zaczopowania) ujść gruczołów łojowych. Zaleganie mas rogowych i łojowych w gruczołach oraz porach skórnych powoduje podrażnienie tkanki skórnej i stan zapalny.
Drażniąco działają głównie kwasy tłuszczowe, kwas mlekowy oraz składniki potu. Jednocześnie wydzieliny skóry stanowią pożywkę dla bakterii (gronkowce, paciorkowce, Propionibacterium).
Metabolity tych bakterii są toksyczne dla skóry. Efektem całego procesu jest pojawienie się białych i czarnych wągrów, grudek, krostek i guzków zapalnych.
Trądzik dziecięcy można wyróżnić w formie rozproszonej (zmiany grudkowo-krostkowe są rozmieszczone na całej powierzchni skóry twarzy, rzadziej karku, szyi, pleców i (lub) klatki piersiowej) oraz w postaci punktowej (mało nasilony; zmiany występują pojedynczo). Zakażenie skóry paciorkowcami i gronkowcami, szczególnie ma miejsce podczas przekłuwania i wyciskania krostek bez zachowania zasad higieny.
Trądzik dziecięcy o charakterze grudkowo-krostkowym i lekkim przebiegu może utrzymać się aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jednakże może również przejść w inne typy trądziku, znacznie poważniejsze i trudniejsze do leczenia. Zależy to od wielu czynników, przy czym większość z nich można wyeliminować - zapobiegając temu.
Trądzik młodzieżowy od 16 do 20 roku życia
Trądzik młodzieżowy nie ogranicza się tylko do skóry twarzy. Zmiany grudkowo-krostkowe obejmują także skórę pleców, szyi, klatki piersiowej i pośladków. Trądzik młodzieżowy, w porównaniu z trądzikiem dziecięcym, intensywniej pokrywa czoło i policzki. Charakteryzuje się występowaniem większej ilości zaskórników. Grudki i krostki są większych rozmiarów i mają tendencje do grupowania się. Niektóre pryszcze są tak duże (guzki zapalne), że przy dojrzewaniu towarzyszy im miejscowa gorączka i ból.
W wieku ok. 15-16 lat trądzik grudkowo-krostkowy rozproszony (lub punktowy) niejednokrotnie przybiera postać trądziku ropowiczego, a ten nie leczony przechodzi w trądzik skupiony. Trądzik ropowiczy charakteryzuje się cystami ropnymi (przestrzenie i pęcherzyki w skórze wypełnione treścią ropną), które po pęknięciu lub przekłuciu i opróżnieniu pozostawiają wgłębienie - blizenkę lub bliznę (zależnie od rozmiarów). Trądzik skupiony polega na skupiskowym występowaniu grudek, krostek oraz cyst ropnych, zlewających się ze sobą. Pociąga to za sobą powstanie obszernych, pozaciąganych blizn wklęsłych i wypukłych.
Trądzik dojrzały (przewlekły) po 20 roku życia
Z reguły zmiany na skórze mają postać grudek i guzków zapalnych, z czasem ropiejących. Guzki zapalne są bolesne i występują punktowo, rzadziej skupiskowo. Powstają z wągrów zamkniętych (głębokich). Wyraźnie różnią się od czyraków wielkością oraz okresowo licznym występowaniem. Trądzik dojrzały zanika na krótki czas, po czym pojawia się ponownie; przebieg choroby jest więc niejednolity. Związany jest on ściśle ze sposobem odżywiania, z kondycją układu pokarmowego oraz stanem przemiany materii. Wpływ na niego wywierają także używane kosmetyki. Powstaje na skórze suchej, mieszanej i tłustej. Obserwuje się zawsze duże wągry oraz nadmierne rogowacenie ujść gruczołów łojowych. Towarzyszy mu często zapalenie mieszków włosowych (u mężczyzn często po goleniu) oraz wrastanie włosów (zarostu na twarzy i szyi) w skórę. Trądzik dojrzały ustępuje w ok. 30-35 roku życia.
Trądzik ostry
Jest to ciężki typ trądziku, objawiający się nie tylko typowymi zmianami skórnymi, ale również gorączką, podnieceniem nerwowym, lękiem, nerwicami wegetatywnymi, biegunką, nudnościami, bólami stawów, wysokim odczynem Biernackiego (odczyn opadania krwinek OB w normalnych warunkach wynosi po 1 godzinie 3-7 mm u mężczyzn i 4-10 mm u kobiet), leukocytozą (zwiększoną liczbą krwinek białych = leukocytów; norma to 7-8 tysięcy w 1 mm2).
Wysokie OB i leukocytoza spowodowane są stanem zapalnym skóry i stawów. Trądzik ostry jest spowodowany zakażeniem bakteryjnym ogólnym. Obok typowych bakterii trądzikowych często występuje gronkowiec złocisty.
Trądzik zawodowy
Pojawia się u osób permanentnie narażonych na oddziaływanie pewnych substancji chemicznych. Powstaje w wyniku zatkania porów skórnych. Zaleganie mas keratynowo-łojowych w gruczołach oraz drażniący (zapaleniotwórczy) i izolujący wpływ substancji zanieczyszczających skórę przyczynia się do wystąpienia grudek, krostek i guzków zapalnych. Do zmian dołączają się zakażenia paciorkowcami i gronkowcami, zwłaszcza po urazach mechanicznych. Trądzik zawodowy spotykany jest u ludzi pracujących w silnie zapylonych i zadymionych pomieszczeniach (np. pyłem węglowym, krzemionkowym, szklarskim, drzewnym, metalowym, murarskim). Cierpią na niego także pracownicy przemysłu petrochemicznego, warsztatów samochodowych i lakierni. Opary węglowodorów ropopochodnych, asfaltów i mas gumowych wywołują zmiany rumieniowo-grudkowe oraz guzki zapalne ropiejące, pozornie przypominające czyraki. U młodych ludzi (18-20-letnich) trądzik zawodowy często występuje równolegle z innymi rodzajami trądziku.
Trądzik bliznowcowy
Trądzik bliznowcowy, czyli keloidowy, łączy w sobie objawy innych trądzików, jednak jego cechą charakterystyczną jest pojawianie się od początku bliznowców (keloidów). Torbiele ropne zlewają się w skupiska, powstają przetoki ropne, które po zejściu ropy bliznowacieją nieregularnie i chaotycznie. Blizny są wypukłe (przerośnięte) lub wklęsłe. Trądzik bliznowcowy może rozwinąć się z nie leczonego trądziku ropowiczego i skupionego. Umiejscowiony jest na twarzy i szyi (karku), klatce piersiowej oraz plecach. Blizny powstają na skutek zaburzeń procesu ziarninowania i poletkowania (różnicowania) skóry, pod wpływem toksyn bakteryjnych lub wrodzonych (często genetycznie uwarunkowanych) zaburzeń syntezy kolagenu. Rozwojowi omawianego trądziku sprzyjają niedobory niektórych aminokwasów oraz zaburzenia przemian metioninowo-cholinowych.
Trądzik pokarmowy
Zmiany skórne tego typu (grudkowo-krostkowe i plamicze) są spowodowane obecnością w pożywieniu następujących składników:
O naturalnych substancji szkodliwych (np. związki półsterydowe saponinowe, sterydy pseudohormonalne, niektóre węglowodory w żywicach i olejkach, alkaloidy, pochodne antracenu, hormony dodawane do pasz zwierząt gospodarskich);
O substancji dodawanych do żywności i napojów w celu poprawienia ich właściwości (barwniki, aromaty, konserwanty), np. pochodne fenyloalaniny, ponadto aspartamy.
O toksyn pochodzących z zanieczyszczeń (metale ciężkie, chlorowcopochodne węglowodorów, pierwiastki promieniotwórcze, detergenty).
Do najbardziej niebezpiecznych dla skóry toksyn, obecnych w wielu produktach spożywczych należą:
# butylohydroksytoluen i butylohydroksyanizol - odkładają się w tkance tłuszczowej i w skórze; wydzielane są przez skórę wraz z łojem;
# konserwanty: kwas propionowy, kwas sorbowy, kwas benzoesowy, metanamina, kwas mrówkowy, dwutlenek siarki - wydzielane są przez skórę wraz z potem i łojem (drażniąc ją); ponadto zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych w skórze;
# mykotoksyny (np. ochratoksyny, trichoteceny, aflatoksyny), czyli jady grzybów, obecne w produktach spleśniałych (źle przechowywane warzywa i owoce).
Trądzik różowaty
Trądzik różowaty to zespół chorobowy pojawiający się u osób dojrzałych płciowo i fizycznie. Choroba dotyczy przede wszystkim kobiet. Występuje na skórze łojotokowej, ale może pojawić się na cerze normalnej, mieszanej i suchej. Umiejscawia się na twarzy i szyi, rzadko na plecach i dekolcie. W zależności od lokalizacji zmian można wyróżnić postać okołoustną oraz rozproszoną. Schorzenie rozwija się stopniowo, z różną szybkością, zależną od szeregu czynników zewnętrznych i wewnętrznych:
I etap: zmiany skórne mają charakter rumieniowy; przemijające i nagłe zaczerwienie skóry twarzy (pod wpływem czynników emocjonalnych, temperatury, promieniowania słonecznego, czynników chemicznych, w tym zatruć pokarmowych);
II etap: rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry (teleangiektazje), krostki ropne, guzki zapalne, grudki;
III etap: ilość zmian krostkowo-grudkowych zwiększa się; tendencja do grupowania się zmian; gruczoły łojowe wyrodnieją,
a ich ujścia rozszerzają się; teleangiektazje z wysiękami, zmiany przerostowe (zwyrodnieniowe), np. nosa, policzków.
Dużą rolę w powstawaniu trądziku różowatego odgrywa drobny roztocz - nurzeniec, żyjący w porach skórnych gdzie żywi się łojem i keratyną. Jednocześnie jego wydaliny silnie drażnią tkankę skórną, wywołując miejscowe odczyny wysiękowo-zapalne.
Trądzik różowaty objawia się równocześnie zmianami ocznymi (zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki), zaburzeniami ze strony układu pokarmowego (zaparcia, bóle brzucha, wzdęcia, nieżyt żołądka, nieżyt jelit, dyskinezy dróg żółciowych, choroba wrzodowa) i hormonalnego. Rozwojowi trądziku różowatego sprzyjają bakteryjne i wirusowe choroby skóry oraz błon śluzowych (jama ustna, jama nosowa, zatoki, narząd słuchu, narządy płciowe).
Trądzik polekowy
Ten typ trądziku spowodowany jest przez lekarstwa stosowane wewnętrznie lub zewnętrznie. Może wystąpić podczas istnienia innego typu trądziku, np. młodzieżowego, różowatego. Wówczas trudno go rozpoznać. Można jednak domniemywać, iż trądzik polekowy wystąpił, jeśli objawy trądziku innego typu znacznie się zaostrzyły.
Objawia się rozmaicie: jako twarde, czerwonawe, bolesne przy ucisku guzki zapalne, które wypełniają się płynem surowiczym lub treścią ropną (wtórne zakażenie) lub jako grudki, pęcherzyki i plamy. Po odstawieniu leku trądzik polekowy ustępuje bez pozostawienia śladu lub zaznacza się w postaci długo utrzymujących się plam i przebarwień.
Do leków mogących wywołać trądzik polekowy należą, m.in.: środki antykoncepcyjne, leki uspokajające (zawierające brom, barbiturany), preparaty jodu, żelaza, wapnia i magnezu (gdy są spożywane w dużych dawkach i bez pozostałych biopierwiastków), arechin, fenylobutazon, penicylina, piramidon (aminofenazon), pabialgin, gardan, amidochin, chinina, ditranol (cigantral), kwas salicylowy i jego pochodne, tiosiarczan sodu, preparaty aloesowe (stosowane zewnętrznie i przy skórze tłustej), metandienon (metanabol), nandrolon, oksymetolon, testosteron, betametazon, deksametazon, fludrokortyzon (cortineff), hydrokortyzon, metyloprednisolon, prednisolon (encortolon, mecortolon), prednizon (encorton), triamcynolon (polcortolon, monacort), dezoksykortyzon, beklometazon, flumetazon (lorinden), fluocynolon (flucinar). Witamina H zawarta w kosmetykach nasila zmiany trądzikowe.
Wymienione leki różnie oddziałują na skórę, wywołując zmiany trądzikowe. Czynią to przez wydzielanie się z łojem i potem - podrażniając gruczoły skórne, zwiększając przesączalność skórnych naczyń krwionośnych (wysięki, pęcherzyki), zatrzymując wodę i chlorek sodu w skórze, zmniejszając odporność miejscową na patogeny, zaburzając strukturę tkanek (spójność komórek w tkance), zakłócając naskórnikowanie, wzmagając rogowacenie i produkcję łoju, ścieńczając skórę i naskórek. Efektem wpływu kortykosteroidów fluorowanych są tak zwane teleangiektazje (rozszerzenia naczyń krwionośnych, ścieńczenie skóry) oraz trądzik sterydowy - zmiany niezmiernie oporne na leczenie. Dlatego też przestrzegam Czytelników przed samowolnym i długotrwałym stosowaniem różnego rodzaju maści i kremów zawierających hormony. Tak nieodpowiedzialne postępowanie kończy się tragedią dla skóry i tym samym całego organizmu. Ogromnym błędem jest także używanie preparatów z kortykosteroidami fluorowanymi (np. lorindeny, flucinar) do leczenia jakiegokolwiek trądziku, z czym niestety wielokrotnie się spotkałem. W dodatku tego typu preparaty zalecali lekarze (!), co jest niedopuszczalne.
Trądzik sterydowy - patrz na stronkę:
http://strony.wp.pl/wp/luskiewnik/acnes2002.htm
Dermatoza okołoustna /dermatitis perioralis/
Odmianą trądziku polekowego sterydowego jest zapalenie okołoustne - dermatoza okołoustna /dermatitis perioralis/. Dotyczy ono okolic warg, brody i oczodołów. Zmiany mają charakter rumieniowo grudkowy i wspomnianych już teleangiektazji. Przebieg choroby jest przewlekły i zaostrza się po użyciu fluorowanej pasty do zębów. Spowodowany jest długotrwałym stosowaniem preparatów hormonalnych. Może wystąpić także podczas zażywania preparatów fluorkowych (np. Fluossen) lub nadmiernego picia wody fluorowanej. Trądzik różowaty, trądzik młodzieżowy oraz trądzik dojrzały pod wpływem fluoru mogą przejść w trądzik fluorkowy, a na skutek oddziaływania preparatów hormonalnych (sterydowych) - w trądzik sterydowy. Wreszcie przewlekłe narażenie na wpływ związków jodu, bromu i chloru (przemysł chemiczny, silnie chlorowana woda, leki) jest powodem wystąpienia trądzików, odpowiednio: jodkowego, bromowego i chlorowego. Mogą one powstawać z innych typów trądziku.
Trądzik kosmetyczny
Trądzik kosmetyczny dotyczy przeważnie skóry twarzy, ale może obejmować całe ciało. Wywołany jest przez niektóre, szkodliwe składniki chemiczne używanych kosmetyków, z reguły pochodzenia syntetycznego i naftowego (węglowodory ropopochodne). Należy z całą stanowczością unikać kosmetyków zawierających w swym składzie, między innymi: parafinę, wazelinę, stearynę, glikol propylenowy, dioksan, rtęć (hydrargyrum), bizmut (bismuthum), trójetanolaminę, pochodne kwasu benzoesowego (nipagina), kwas borowy, kalium iodatum, pochodne fenolu (krezole), aceton, ksylen, talk (obecnie nie zalecany ze względu na właściwości rakotwórcze), czerń brylantowa, sudan G, żółć chinolinowa, amarant tartrazyna, eozyna, rodamin, alloksan, nipabutyl, nipasol, palmitynian cetylu, cetiol, cerezyna, ozokeryt. Wymienione substancje chemiczne są powszechnie używane do produkcji kremów, maści, pomadek, pudrów, różów, tuszów, mleczek (śmietanek kosmetycznych) i balsamów. Kosmetyki zawierające glikole, proteiny (białka, np. w formie hydrolizatów), parafiny, i sylikony wywołują lub nasilają trądzik. Białka zawarte w wielu kosmetykach są antygenem i przy zakażeniu bakteryjnym skóry (bakteriami trądzikowymi) wyzwalają dodatkowe procesy immunologiczne, nasilające stan zapalny i zmiany ropne. Wiele osób bardzo źle reaguje na białka zawarte w kosmetykach, co objawia się opuchnięciem i swędzeniem skóry, wysiękiem, zaczerwienieniem i podwyższeniem ciepłoty skóry (stan zapalny, reakcje obronne skóry na obce białko).
Kosmetyki zawierające olejki eteryczne rozmieszane detergentami nasilają zmiany trądzikowe, a u zdrowych osób wywołują stan zapalny i ropne krosty. Szczególnie niebezpieczne dla skóry wrażliwej i trądzikowej jest mieszanka glikoli z alkoholami, detergentami, olejami mineralnymi (np. parafina) i olejkami eterycznymi równocześnie. Od razu informuję, ze takie kosmetyki wywołują silne stany zapalne skóry, zatkanie i podrażnienie gruczołów łojowych oraz apokrynowych, wyzwalają procesy ropne, sprzyjają zakażeniu bakteriami ropnymi, ponadto powodują stan zapalny prosaków i ropienie zaskórników, szczególnie tych głębinowych.
Stosowanie preparatów opartych na tanich i często niestety toksycznych (alergizujących) składnikach chemicznych (rozpuszczalniki, podłoża) prowadzi do zatkania porów skórnych i przewodów łojowych, uniemożliwiając wydzielnicze funkcje skóry. Zaburzają one procesy oddychania i odnowy skóry; prowadzą do zalegania wydzielin i wydalin w skórze, a następnie do stanów zapalnych skóry. Objawia się to grudkami, krostkami i guzkami zapalnymi, często ropiejącymi. Niskiej jakości róże, pudry, tusze, podkłady i kremy matujące są powodem powstawania zaskórników i prosaków.
Prosak to torbielak łojowy w postaci twardego, biało lub żółtawo przeświecającego tworu, z którego po przekłuciu wydostaje się biaława lub żółtawa, zbita łojowa treść, a następnie kropelka krwi lub płynu surowiczego. Najczęściej zlokalizowane są w okolicach oczu i na skroniach (ponadto na skórze narządów płciowych, klatki piersiowej i ramion).
Aby uniknąć trądziku kosmetycznego należy stosować makijaż delikatny, cienki, przy pomocy wysokiej jakości kosmetyków. Dlatego polecam dokładne zaznajamianie się ze składem chemicznym używanych preparatów i oczywiście z nazwą firmy, która dany kosmetyk produkuje. Ułatwi to trafny wybór preparatu przy kupnie. Przy wyborze kosmetyku nie należy sugerować się uwagami znajomych i ekspedientek (każdy sądzi według siebie i dla siebie). Preparat trzeba dobrać samemu, indywidualnie dla własnej skóry.
Warto też kierować się zasadą: im mniej składników w kosmetyku, tym mniejsze ryzyko wystąpienia alergii.
Konieczne jest stosowanie środków uwzględniających rodzaj posiadanej cery, posiadających odczyn pH zbliżony do naturalnego odczynu skóry (pH 5,5-6) lub neutralny.
Powinny być sporządzone z naturalnych, łatwo wchłanialnych surowców (np. podłoża: olbrot = cetaceum, lanolina, euceryna, wosk = cera alba et flava = beeswax, krzemian glinu, krzemian wapnia, lecytyna, nienasycone kwasy tłuszczowe, gelatin, agar, kaolin, amylum = skrobia, guma arabska, oleje roślinne: theobroma oil = oleum cacao, oleum rapae, oleum amygdalae = almond oil, oleum ricini, oleum lini, oleum arachidis, oleum helianthi.
Jak już wspomniano, istnieją doniesienia o rakotwórczym wpływie talku (uwodniony krzemian magnezu) na skórę, przy czym działanie to nie zależy od jego właściwości chemicznych lecz struktury. Jednakże upłynie jeszcze sporo czasu zanim producenci leków i kosmetyków zastąpią talk innym związkiem (np. skrobiami, koalinem, tlenkami metali, węglanami).
Stany zapalne skóry mogą być też wywołane substancjami zapachowymi, dlatego też trzeba unikać różów, pudrów, podkładów i kremów silnie pachnących. Funkcje zapachowe należy pozostawić wodom toaletowym, perfumom i dezodorantom.
4.Ocena starych i nowych metod leczenia trądziku
Jeszcze w latach sześćdziesiątych lekarze uważali trądzik za zjawisko normalne, mało ważne, które samoistnie ustąpi. W ogóle powszechnie lekceważono tego typu zmiany skórne. Nie wiele też wiedziano o tej chorobie, zwłaszcza o czynnikach etiologicznych.
Nie było także tylu, co obecnie producentów przeciwtrądzikowych preparatów farmakologicznych oraz kosmetyków. Obecnie sytuacja jest zupełnie odmienna i zapewniam, że znacznie korzystniejsza dla Czytelników poszkodowanych trądzikiem. W Polsce można zastosować ponad 250 preparatów przeciwtrądzikowych produkowanych przez ok. 120 firm krajowych i zagranicznych.
Zatem niezbędne jest dostarczenie społeczeństwu informacji o tych preparatach oraz o nowych metodach leczenia zmian trądzikowych.
Dla ciekawości podam, że kilkadziesiąt lat temu w Polsce w leczeniu trądziku stosowano, między innymi:
O zewnętrznie: maść ichtiolowa, maść borna, maść siarkowa, maść kamforowa, maść rtęciowa, maść cynkowa, maść dziegciowa, maść ołowiowa (wszystkie na wazelinie), spirytus salicylowy, pasta cynobrowo-siarkowa. W latach sześćdziesiątych stosowano już maść stilboestrolową, encortolonową, z dodatkami antybiotyków (oxyterracyna, neomycyna, gramicydyna, tyrotrycyna). Później okazało się, że zastosowanie sterydów do leczenia trądziku było pomyłką i przyniosło więcej szkody niż pożytku. Podobnie było z maścią ołowiową, dziegciową (smołową), rtęciową, czy borną. Chociaż (jak już o tym wspomniałem) w dzisiejszych czasach nadal można spotkać się z zalecaniem przez lekarzy sterydów fluorowanych do leczenia trądziku młodzieżowego czy różowatego. Pozostawiam to jednak bez komentarza.
O wewnętrznie: duże dawki witamin (w latach sześćdziesiątych próby z biotyną = witaminą H, witaminą H1 = PABA, witaminą F99), rzadko antybiotyki czy sulfonamidy (jedynie w ciężkich postaciach), ponadto hormony. Pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych pojawiły się na naszym rynku znany płyn Acnosan, maść i aerozol Oxycort, maść Tormentiol i maść chlorchinaldin H, które były nowoczesnymi lekami stosowanymi w leczeniu trądzików. Dominował również niewłaściwy pogląd o skuteczności i celowości podawania (zewnętrznie i wewnętrznie) hormonów - Locacorten, Cortineff, Stilboestrolum.
W latach czterdziestych, pięćdziesiątych i sześćdziesiątych w leczeniu trądziku zastosowanie miały także: lactotherapia (domięśniowe wstrzykiwanie mleka), auto- i heterohemotherapia (domięśniowe wstrzykiwanie krwi własnej lub obcej), panodinum, delbecyna (białka bakterii, nieswoiste szczepionki), które należą do tak zwanych bodźcowych metod leczenia.
Nadmierne, niekontrolowane i nieprzemyślane podawanie antybiotyków
i sulfonamidów, jakie miało miejsce w latach siedemdziesiątych
i osiemdziesiątych - sprawiło, że obecnie kilkudniowe stosowanie wielu chemioterapeutyków, nawet na skórę, jest powodem powstania na nie oporności (odporności) bakterii i tym samym braku ich skuteczności. Dotyczy to, np. neomycyny, tetracyklin, gramicydyny, sulfatiazolu, sulfanilamidu (popularny niegdyś Pabiamid). Wiele sulfonamidów i antybiotyków wycofano z użytku, bowiem straciły swoją wartość terapeutyczną. Zresztą o powszechnym wśród bakterii wzroście odporności na antybiotyki świadczy historia dawek penicyliny. Na początku, wkrótce po wprowadzeniu penicyliny (lata czterdzieste) stosowano ją w dawce kilkudziesięciu tysięcy jednostek, obecnie, aby pokonać bakterie należy jej podać kilka milionów jednostek (!). Ten przykład doskonale obrazuje tragiczną sytuację chemioterapii. Bakterie bowiem nie “śpią" i nieustannie mutują - uodparniając się skutecznie na naszą “broń przeciwchorobową".
Bezcelowe okazało się także podawanie ogromnych dawek witamin, które niejednokrotnie zaburzały homeostazę (stałość, równowaga środowiska wewnętrznego każdego ustroju) organizmu, zaostrzając objawy trądziku. Dziś wiemy, że owszem, należy podawać witaminy, ale w rozsądnych dawkach
i zestawach (witaminowo-mineralnych).
W leczeniu trądziku zastosowanie miały również (do dziś aktualne) naświetlania promieniami ultrafioletowymi
5.Skojarzone sposoby leczenia
i profilaktyki trądziku:
Trądzik niemowlęcy
Metoda I
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany smarować następującymi preparatami:
Rp. 13.
Nalewka glistnikowa - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Azulan lub Azucalen - płyn - 5 ml
Woda zdrojowa Zuber lub Jan - 50 ml
SP. Składniki wymieszać. Zmiany trądzikowe przemywać 4 razy dz., a następnie cienko posmarować maścią Viosept, Chlorchinaldin lub Tribiotic (patrz rozdz. VI).
Metoda II
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany pędzlować płynem Hemorigen (1 łyżka na pół szkl. wody zdrojowej Jan lub Zuber), albo nalewką majerankową (1 łyżka na 30 ml wody zdrojowej), a następnie posmarować następującą maścią:
Rp. 14.
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Maść z witaminą A - 1 łyżka
Maść Dermovit F lub Linomag - 1 łyżka
Maść Tribiotic - 4 saszetki
Maść Detreomycyna 2% - 1 tubka
SP. Składniki wymieszać starannie. Zmiany trądzikowe smarować 4 razy dz.
Metoda III
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany przemywać nalewką tatarakową (1 łyżka na 30 ml wody zdrojowej),
a następnie pudrować zasypką Rp. 22, 23, 24 lub posmarować następującą maścią:
Rp. 15.
Pasta cynkowa - 1 łyżka
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Maść Tribiotic lub Chlorocyklina - 4 saszetki (pół tubki)
SP. Składniki starannie wymieszać. Zmiany trądzikowe smarować 4 razy dz.
Skuteczna jest także maść Rp. 27 i Rp. 71.
Trądzik dziecięcy
Leczenie wewnętrzne.
1. Preparat mineralno-witaminowy (patrz rozdz. IV 8).
2. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
3. Woda zdrojowa Helena lub Pieniawa (patrz. IV 9).
4. Mieszanki ziołowe:
Rp. 16.
Owoc bzu czarnego - 1 łyżka
Śliwka suszona - 4 łyżki
Figi suszone - 4 łyżki
Owoc dzikiej róży - 1 łyżka
Owoc głogu - 1 łyżka
Owoc jarzębiny - 1 łyżka
Owoc berberysu lub kaliny - 1 łyżka
Owoc jałowca - 2 łyżki
SP. Zioła przemielić przez maszynkę do mięsa (sitko z oczkami o średnicy 10 mm), dokładnie wymieszać. Trzymając się proporcji przygotować większą ilość mieszanki. 4 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem spadziowym lub propolisowym. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. (rano i wieczorem).
Rp. 17.
Ziele nawłoci - 1 łyżka
Kwiat arniki - 2 łyżki
Ziele hyzopu lub liść szałwi - 1 łyżka
Ziele rozmarynu - 1 łyżka
Ziele drapacza - 1 łyżka
Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka
Ziele majeranku - 1 łyżka
SP. Zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 400 ml wrzącej wody, odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Stosować co drugi dzień. Równocześnie (codziennie) zażywać mieszankę Rp. 16.
Rp. 18.
Korzeń łopianu - 1 łyżka
Kłącze perzu - 1 łyżka
Ziele skrzypu - 1 łyżka
Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka
Korzeń mniszka - 2 łyżki
Liść pokrzywy - 1 łyżka
Liść babki - 1 łyżka
Korzeń prawoślazu - 1 łyżka
Ziele glistnika - 2 łyżki
SP. Zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml. Stosować co drugi dzień na zmianę z mieszanką Rp. 16.
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze w olejkach eterycznych oraz w ziołach (patrz rozdz. IV 2 i 9).
2. Naświetlanie skóry (patrz rozdz. IV 3) przy trądziku o cięższym przebiegu.
3. Kosmetyki przeciwtrądzikowe z serii Anty (Soraya), Best (Herba Studio), Normaderm (Vichy), Clearskin (Avon), Antisebum (Dermika), Seventeen (Dax Cosmetics), Nastolatka (Kolastyna), Do młodej cery ( Eris), Clean&Clear (Johnson&Johnson), Effaclar i Effalpha (La Roche-Posay) i Zielona Glinka (Smooth).
4. Maseczki Rp 1, Rp 2 oraz:
Rp. 19.
Nasiona lnu - 4 łyżki
Nasiona wiesiołka - 1 łyżka
Ziele majeranku - 3 łyżki
Imbir mielony - 1 łyżka
Cebula krojona - pół szkl.
SP. Składniki zalać 600 ml wody zdrojowej (Staropolanka lub Wielka Pieniawa), zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Skórę (twarz, szyję, dekolt) posmarować jednolicie maścią propolisową lub tranem, a następnie nałożyć na nią płachty waty lub gazy zmoczone w sporządzonym wyciągu. Trzymać 30 minut, po czym zmyć obficie (za pomocą gąbki do twarzy) w odwarze z korzenia omanu lub w roztworze Azulanu, albo Azucalenu (2 łyżki na 0,5 l wody mineralnej, gazowanej). Stosować co 5-7 dni.
Rp. 20.
Korzeń prawoślazu - 3 łyżki
Porost islandzki lub plecha morszczynu - 3 łyżki
Korzeń lukrecji - 2 łyżki
Mąka ziemniaczna - 3 łyżki
Żelatyna spożywcza - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać i zalać 600 ml wody zdrojowej Wielka Pieniawa lub Staropolanka; zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Skórę (twarz, szyję) posmarować maścią bursztynową lub nagietkową i dokładnie pokryć płatami gazy lub waty zmoczonymi w wywarze. Trzymać 30 minut, po czym skórę zmyć w kwaśnym roztworze: Azulan lub Azucalen 2 łyżki + ocet 10% 2 łyżki + nalewka tatarakowa lub arnikowa 1 łyżka + woda przegotowana 800 ml. Stosować co 5 dni.
Rp. 21.
Zielona glinka - 4 łyżki
Jajko kurze - 1 szt.
Odwar z imbiru lub plechy morszczynu - 250 ml
SP. Składniki wymieszać starannie. Płaty gazy zmoczone w miksturze nakładać na twarz i szyję. Trzymać 30 minut po czym zmyć w odwarze imbirowym lub morszczynowym za pomocą delikatnej gąbki.
5. Skórę pudrować:
Rp. 22.
Zasypka Linomag lub Alantan - 1 łyżka
Zasypka Dermatol - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Stosować na noc.
Rp. 23.
Imbir drobno mielony i przesiany - 1 łyżka
Kurkuma drobno mielona - 1 łyżka
Skrobia ryżowa lub mąka ziemniaczana - 2 łyżki
Dermatol lub mielone tabletki Dolomitu - 1 łyżka
SP. Składniki starannie wymieszać. Skórę pudrować na noc.
Rp. 24.
Imbir drobno mielony i przesiany - 1 łyżka
Puder propolisowy - 1 łyżka
Zasypka Alantan lub Linomag - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Skórę pudrować na noc.
Ponadto skórę można pudrować zasypką Stepin, Framykoin, Cutisan lub Mecloderm (patrz. rozdz. VI).
6. Skórę przemywać płynami Rp. 7, Rp. 43, Rp. 45, Rp. 67, a także:
Rp. 25.
Spirytus salicylowy - 30 ml
Spirytus kamforowy - 30 ml
Azulan lub Azucalen - 5 ml
Spirytus mrówczany - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 30 ml
SP. Składniki zmieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz.
Rp. 26.
Nalewka arnikowa - 15 ml
Nalewka szałwiowa - 15 ml
Nalewka tatarakowa - 15 ml
Spirytus kamforowy
lub mrówczany - 50 ml
Acnosan lub Aflosan - 50 ml
Woda mineralna gazowana - 30 ml
SP. Składniki zmieszać. Skórę przemywać 3- razy dz.
7. Zmiany smarować maściami:
Rp. 27.
Maść Tormentiol lub maść pięciornikowa - 1 tubka
Maść Viosept lub Chlorchinaldin - 1 tubka
SP. Składniki zmieszać. Stosować 3-4 razy dz.
Trądzik młodzieżowy
W przypadku trądziku młodzieżowego o lekkim przebiegu postępować jak
w trądziku dziecięcym. Jeśli jednak zmiany trądzikowe są bardziej nasilone należy zastosować następujące leczenie:
Metoda I
Objawy trądziku średnio nasilone.
Leczenie wewnętrzne.
1. Preparat mineralno-witaminowy + cynku preparaty + gamma linolenowy kwas (patrz rozdz. IV i VI).
2. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
3.Wody zdrojowe (patrz. rozdz. IV 9).
4. Apiterapia: miód propolisowy - 2 razy dz. po 2 łyżeczki lub miód z pyłkiem kwiatowym - 2 razy dz. po 2 łyżeczki); patrz także rozdz. IV 1.
5. Mieszanki ziołowe:
Rp. 28. Mieszanka ziołowa AntyAcne I Fito.
Kwiat lub liść wrotyczu - 1 szkl.
Nasiona wiesiołka - pół szkl.
Ziele majeranku - 1 szkl.
Ziele tymianku lub macierzanki - pół szkl.
Liść mięty - pół szkl.
Korzeń lub liść łopianu - pół szkl.
Ziele rozmarynu - pół szkl.
Ziele nawłoci - pół szkl.
Owoc jałowca - pół szkl.
Korzeń lub ziele mniszka - 1 szkl.
Liść pokrzywy - 1 szkl.
Plecha morszczynu - pół szkl.
SP. Wysuszone i rozdrobnione zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. lub 4 razy dz. po 100 ml. Stosować co drugi dzień naprzemian z mieszanką AntyAcne II Fito.
Rp. 29. Mieszanka ziołowa AntyAcne II Fito.
Owoc jałowca - pół szkl.
Rodzynki - pół szkl.
Owoc dzikiej róży - 1 szkl.
Owoc borówki - pół szkl.
Owoc jarzębiny - pół szkl.
Owoc głogu - pół szkl.
Śliwka suszona - 1 szkl.
Figi suszone - pół szkl.
Owoc bzu czarnego - pół szkl.
SP. Zioła rozdrobnić i zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować
i odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem i pić 2-4 razy dz. po 1 szkl.
Rp. 30.
Liść szałwi - 1 szkl.
Ziele hyzopu - pół szkl.
Ziele rdestu ptasiego lub ostrogorzkiego - 1 szkl.
Ziele skrzypu - 1 szkl.
Kłącze perzu lub ziele poziewnika - 1 szkl.
Liść ortosyfonu lub korzeń wilżyny - 1 szkl.
SP. Zioła zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na na 30 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 1 szkl. Stosować samodzielnie lub zamiast mieszanki Anty Acne I Fito, ale równocześnie
z mieszanką AntyAcne II Fito.
Rp. 31.
Ziele bluszczyka kurdybanka - 1 szkl.
Kłącze lub liść lepiężnika - pół szkl.
Ziele przytulii - pół szkl.
Liść czarnej porzeczki - pół szkl.
Ziele koniczyny białej - 1 szkl.
Korzeń lub ziele wilżyny - pół szkl.
SP. Zioła zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. Stosować samodzielnie.
Objawy trądziku bardzo nasilone.
Leczenie wewnętrzne.
1. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
2. Preparat mineralno-witaminowy + preparaty cynku + gamma linolenowy kwas (patrz. rozdz. IV 8 i rozdz. VI).
3. Antyandrogeny (patrz rozdz. VI).
4. Wody zdrojowe (Zuber, Wielka Pieniawa; rozdz. IV 9).
5. Apiterapia (Royal Jelly 750 - 1 tabl. 2 razy dz. lub Propolis Plus - 2 tabl. 2 razy dz.; patrz rozdz. IV 1).
6. Aromatoterapia (olejek herbaciany - 2 razy dz. po 5 kropli na miodzie spadziowym lub olejek Geranium - 2 razy dz. po 5 kropli na 1 łyżce miodu spadziowego; patrz rozdz. IV 2).
7. Mieszanki ziołowe Rp. 28 i 29 lub 31.
8. Krótkotrwała antybiotykoterapia (Sumamed, Doxycyklina, Dalacin, Davercin; patrz rozdz. VI).
9. Preparat Tołpy (1 tabl. 1 raz dz. przez 42 dni; patrz rozdz. VI) lub Biostymina (1 amp. domięśniowo co 3-5 dni; 10-15 wstrzyknięć).
Leczenie zewnętrzne dla trądziku młodzieżowego średnio i bardzo nasilonego.
1. Kąpiele odkażające (patrz rozdz. IV 9).
2. Aromatoterapia inhalacyjna (patrz. rozdz. IV 2).
3. Maseczki Rp. 1, 2, 20, 21 i 22 lub:
Rp. 32.
Drożdże - 4 łyżki
Mąka ziemniaczana - 2 łyżki
Żelatyna - 1 łyżka
Plecha morszczynu - 2 łyżki
Nasiona lnu - 4 łyżki
SP. Składniki zalać 500 ml gorącej wody, zagotować i szybko odstawić na 30 minut; przecedzić. Zmoczone w wywarze płaty gazy lub waty nakładać na skórę twarzy i szyi uprzednio nasmarowaną maścią Extrall, kremem Ditavene, Cepan, Tointex lub Hepacutan. Trzymać 30 minut, po czym skórę zmyć odwarem skrzypowym lub tatarakowym.
Rp. 33.
Korzeń żywokostu - 3 łyżki
Kwiat lipy - 2 łyżki
Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka
Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka
Owoc dzikiej róży - 2 łyżki
Korzeń lub ziele mydlnicy - 1 łyżka
Żelatyna spożywcza - 2 łyżki
SP. Składniki wymieszać starannie (owoce róży zmielić !). 5 łyżek mieszanki zalać 2 szkl. wody zdrojowej Staropolanka lub Wielka Pieniawa. Zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Gazę lub watę zmaczać w wywarze i nakładać na twarz, szyję oraz dekolt uprzednio nasmarowane maścią tranową lub maścią z witaminą A. Trzymać 30 minut, po czym spłukać skórę naparem tymiankowym lub majerankowym.
4. Kosmetyki przeciwtrądzikowe (patrz trądzik dziecięcy).
5. W skórę wcierać maście oraz kremy Rp. 10, 64 lub:
Rp. 34.
Pasta cynkowa - 1 łyżka
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Krem Cepan lub maść Extrall - 2 łyżki
Olejek herbaciany lub jałowcowy - pół łyżeczki
Maść Tribiotic lub Detreomycyna 2% - 5 saszetek (1 tubka)
SP. Składniki wymieszać. Zmiany trądzikowe smarować kilka razy dziennie.
Rp. 35.
Maść kamforowa - 2 łyżki
Pasta cynkowa - 2 łyżki
Sok z cebuli
(cebule ucierać na tarce i oddusić) - 3 łyżki
Glicerol - 3 łyżki
Chlorchinaldin lub Viosept - 1 tuba
Propolan - maść - 1 łyżka
Balsam Peruwiański (Balsolan -maść) lub Szostakowskiego - 30 g (3 łyżki)
SP. Składniki ucierać aż do połączenia (sok z cebuli najpierw wymieszać z glicerolem, a potem wlać do pozostałych składników) w jednolitą masę. W skórę wcierać 2-3 razy dz. lub na noc.
Rp. 36.
Balsam Szostakowskiego - 1 łyżka
Balsam Peruwiański (Balsolan) - 1 tubka
Maść siarkowa lub krem Dermaknel - 1 tubka (20 g)
Maść pięciornikowa lub Tormentiol - 1 tubka
Maść Tribiotic lub Oxycort - 5 saszetek (1 tubka).
SP. Składniki starannie wymieszać. Wcierać w skórę 2-3 razy dz.
6. Roztwory do przemywania skóry Rp. 67 lub:
Rp. 37.
Krople miętowe - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Nalewka arnikowa - 10 ml
Nalewka majerankowa - 15 ml
Ocet 10% - 20 ml
Spirytus kamforowy - 50 ml
Spirytus salicylowy lub Acnosan (albo Aflosan) - 100 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 3-4 razy dz.
Rp. 38.
Nalewka z korzenia mydlnicy - 35 ml /g/
Nalewka pięciornikowa - 35 ml
Nalewka tatarakowa - 35 ml /g/
Olejek lawendowy - 5 ml (+ glicerol 5 ml)
Azucalen lub Azulan - 10 ml
Spirytus salicylowy lub kamforowy - 100 ml
Woda mineralna gazowana - 100 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz.
7. Toniki do zmywania twarzy:
Rp. 39.
Sok ze świeżego ogórka lub melona - 50 ml
Glicerol - 30 ml
Olejek lawendowy lub herbaciany - 5 ml
Nalewka mydlnicowa - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 150 ml
SP. Składniki zmieszać w następującej kolejności: olejek + glicerol + nalewka + sok + woda. Przechowywać w lodówce. Skórę przemywać kilka razy dz.
Rp. 40.
Świeży tarty korzeń selera - pół szkl.
Świeży tarty ogórek lub melon - pół szkl.
Świeży tarty ziemniak - pół szkl.
Świeża tarta pietruszka (korzeń) - pół szkl.
Sok z cytryny - 30 ml
Napar z kwiaty lipy - 200 ml
Glicerol - 30 ml
Nalewka z mydlnicy - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 50 ml
SP. Utarte warzywa zalać sokiem z cytryny, nalewką mydlnicową, glicerolem, wodą mineralną i naparem lipowym, odstawić na 8 godzin, odcedzić (wygnieść soki w gazie). Uzyskanym płynem przemywać skórę kilka razy dz. Przechowywać w lodówce.
8. Twarz i szyję pudrować zasypkami Rp. 22, 23, 24 lub:
Rp. 41.
Glinka zielona - 1 łyżka
Mąka ziemniaczana - 3 łyżki
Zmielone tabletki Polopiryny S - 1 łyżka
Puder Propolisowy - 2 łyżki
Zasypka Alantan lub Linomag - 2 łyżki
SP. Składniki wymieszać. Skórę pudrować na noc.
Rp. 42.
Zasypka Alantan lub Linomag - 1 łyżka
Zasypka Framykoina, Baneocin,
Nebacetin, Baneopol lub Cicatrex - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Skórę pudrować 2-3 razy dz. lub na noc.
9. Skórę przemywać miksturami:
Rp. 43
Nafta kosmetyczna - 50 ml
Olejek lawendowy - 2 ml
Olejek herbaciany - 2 ml
Maść Tribiotic lub Detreomycyna 2% - 4 saszetki lub 1 tubka
Glicerol - 10 ml
SP. Olejki i maście zmieszać z glicerolem, a następnie z naftą. Przed użyciem silnie wstrząsnąć. Skórę przemywać 3-4 razy dz., a następnie zastosować zasypkę lub wybraną maść.
Rp. 44.
Nafta kosmetyczna - 50 ml
Olejek kamforowy 5 ml
Olejek Wetiwerii lub Geranium - 3 ml
Linomag - płyn - 10 ml
Tran - 10 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz. lub na noc. Następnie zastosować maść lub zasypkę.
Rp. 45.
Benzyna ekstrakcyjna - 100 ml
Olej rycynowy - 5 ml
Olejek oregano lub tymiankowy - 5 ml
Olejek jałowcowy lub cedrowy - 2 ml
Azulan lub Azucalen - 3 ml
Glicerol - 15 ml
SP. Składniki wymieszać w następującej kolejności: Azulan + olejki + glicerol + olej + benzyna. Skórę twarzy i szyi przemywać 2-3 razy dz. lub na noc, a następnie zastosować zasypkę lub maść. Wstrząsnąć przed użyciem.
10. Naświetlanie skóry (patrz rozdz. IV 3).
Metoda II
(dla trądziku średnio i bardzo nasilonego)
Leczenie wewnętrzne.
1. Głodówka 3 dniowa: zażyć leki przeczyszczające (Bisacodyl - 1-2 tabl. 5 mg jednorazowo lub Proszek troisty - torebki 5 g - pół łyżeczki 1-2 razy dz.) w celu dokładnego oczyszczenia jelit z mas kałowych.
2. Przyjmować wody zdrojowe (Zuber, Wielka Pieniawa, Helena, Jan, Staropolanka); patrz rozdz. IV 9.
3. Zażywać doustnie Vitaral (2 draż 2 razy dz.).
4. Pić wyciąg z mieszanki ziołowej Rp. 17 i 18 (na zmianę w ciągu dnia) lub Rp. 28 i 29 (obie codziennie, ale na zmianę, np. 28 rano i wieczorem, a 29 w południe i popołudniu).
5. Preparat Tołpy (1 tabl. 1 raz dz. przez 42 dni; patrz rozdz. VI) lub:
Rp. 46.
Sok z jeżówki (Herbapol Klęka)
lub Immunal (Lek) - 100 g (ml)
Miód z pyłkiem kwiatowym - 4 łyżki
Nalewka z miłorzębu (Herbapol Klęka) - 100 g (ml)
Miód spadziowy - 100 ml (pół szkl.)
Bioaron C (Herbapol Klęka) - 150 g
lub Winko Aloesowe (Aloes Rzgów) - 100 ml
Olejek herbaciany, Geranium lub lawendowy - 5 ml
Panaxan (Herbapol Klęka) - 50 ml
lub Eleutherococcus extrakt (Medexport) - 50 ml
SP. Składniki wymieszać starannie. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.
6. Po 3 dniach głodówkę zakończyć, lecz wymienione wyżej leki (leki przeczyszczające odstawić nadal zażywać. Dołączyć jednak antyandrogeny (dziewczęta; patrz rozdz. VI), sitosterol (chłopcy; patrz rozdz. VI) oraz gamma-linolenowy kwas (patrz rozdz. VI). Ponadto zażywać preparaty czosnku (Alitol Krka - 1 kaps. 2 razy dz.; Alliofil Herbapol - 2 tabl. 2 razy dz. lub Alliogal Gal - 2 kaps. 2 razy dz.).
7. Jeżeli po 30 dniach kuracji, zmiany trądzikowe nie cofają się należy zastosować krótkotrwałą antybiotykoterapię lub sulfonamidoterapię (patrz Sulfonamidy, rozdz. VI, spośród antybiotyków zalecam Sumamed, Davercin, Dalacin, Fucidin lub Doxycyklinę).
Leczenie zewnętrzne - patrz trądzik młodzieżowy średnio i bardzo nasilony.
Trądzik przewlekły
Leczenie wewnętrzne.
1. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
2. Wody zdrojowe (patrz rozdz. IV 9).
3. Preparat mineralno-witaminowy (patrz rozdz. IV 8).
4. Mieszanka ziołowa:
Rp. 47.
Liść ortosyfonu - 2 łyżki
Ziele jeżówki - 2 łyżki
Kora kasztanowca - 1 łyżka
Ziele dr
1.Budowa i higiena skóry:
Skóra jest to zewnętrzna, mocna i elastyczna powłoka ciała, oddzielająca wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego, a jednocześnie zapewniająca kontakt z otoczeniem.
Głównymi funkcjami skóry są: odbieranie wrażeń dotykowych (narząd czucia), regulowanie ciepłoty ciała - termoregulacja (w sposób bierny - wypromieniowywanie, i w sposób czynny - wydalanie potu), resorpcja, wymiana gazowa, ochrona tkanek i organów wewnętrznych przed czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi (bakteryjnymi, grzybiczymi, wirusowymi itd.), wydzielanie różnych substancji, regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej, przetwarzanie (metabolizowanie) cukrów, białek, tłuszczy i witamin, uczestnictwo w immunostymulacji i w melanogenezie (czynność barwnikotwórcza). W skórze pod wpływem promieniowania ultrafiołkowego (o długości fali 230-313 nm) z ergosterolu tworzy się witamina D2 (ergokalcyferol), a z 7-dehydrocholesterolu powstaje witamina D3 (cholekalcyferol).
W skórze można wyróżnić trzy warstwy: zewnętrzną - naskórek, środkową - skórę właściwą i wewnętrzną - tkankę podskórną.
Grubość skóry jest różna w różnych miejscach i wynosi 0,5-10 mm.
Naskórek = epidermis zbudowany jest z kilku warstw komórek nabłonkowych (tzw. ektodermalnych keratynocytów).
1). Warstwa złuszczająca się = stratum disyunctum.
2). Warstwa rogowa = stratum corneum złożona jest z komórek bezjądrowych i spłaszczonych.
Komórki te zbudowane są z keratyny (białko zaliczane do grupy skleroprotein, trudno hydrolizujące, nierozpuszczalne w wodzie, w rozcieńczonych kwasach i zasadach; zawiera dużo aminokwasu siarkowego - cystyny). Warstwa rogowa pełni ważną funkcję ochronną. Chroni ona wewnętrzne tkanki i tym samym organizm przed promieniami pozafiołkowymi, kwasami i zasadami.
Warstwa rogowa ulega ciągłemu obumieraniu, gdyż jej komórki nie są zaopatrywane w substancje odżywcze. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz tłuszczowy, który pełni także nie małą rolę ochronną i regulacyjną (normalizuje wchłanianie rozmaitych substancji).
3). Warstwa ziarnista = stratum granulosum złożona jest z wrzecionowatych komórek zaopatrzonych w płaskie jądro.Cytoplazma tych komórek zawiera między innymi zasadochłonne ziarnistości keratohialiny - produkty pośrednie w procesie keratyny.
Wokół ziarnistości skupione są lizosomy - organoidy zawierające fermenty hydrolityczne, spełniające przede wszystkim funkcję trawienną w komórce. Warstwa ta nie przepuszcza promieni UV.
4).Warstwa kolczysta = stratum spinosum złożona jest z wielobocznych komórek.
Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są substancją mukopolisacharydowo-białkową.
Komórki połączone są przy pomocy desmosomów. Płyn znajdujący się w przestworach międzykomórkowych odżywia komórki, do których nie dociera krew.
5). Warstwa podstawna = stratum basale, czyli rozrodcza, złożona jest z komórek jądrowych, kształtu cylindrycznego, ułożonych prostopadle do powierzchni naskórka. W warstwie podstawnej wykryć można komórki pigmentowe - melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela. W tej właśnie warstwie rozmnażają się komórki, tworzące nowe warstwy, które z kolei rogowacieją na powierzchni i ulegają złuszczeniu. Komórki połączone są ze sobą za pomocą desmosomów. W warstwie rozrodczej znaleźć można prekursory keratyny (tonofibryle, cytokeratyny).
Melanocyty są to komórki pochodzące z grzebienia nerwowego, mające zdolność produkcji barwnika - melaniny. Melanocyty posiadają charakterystyczne wypustki, w których znajdują się ciałka zawierające pigment - melanosomy (ciałka melaninowe). Melanocyty wposażone są w mikrofilamenty aktynowe i w mikrotubule. Struktury te zapewniają ruch melanosomów. Melanina ma zdolność pochłaniania i rozpraszania promieni słonecznych (chroni przed szkodliwym wpływem promieni ultrafiołkowych). Melanogenezę (proces powstawania melaniny) regulują witaminy (C, P, A, B), bioelementy (Fe, Cu, Ca), hormony (intermedyna - wydzielana przez część pośrednią przysadki mózgowej; niektóre hormony nadnerczy). Promienie pozafiołkowe uintensywniają melanogenezę poprzez zmniejszenie ilości grup sulfhydrylowych, które hamują melanogenezę. Do syntezy melaniny potrzebne są między innymi aminokwasy: tryptofan fenyloalanina oraz tyrozyna.
Skóra właściwa zbudowana jest z elastycznej, mocnej tkanki łącznej pochodzenia mezodermalnego. W skórze właściwej znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, włókna nerwowe, receptory oraz rozmaite przydatki skórne. Skóra właściwa, ku powierzchni, wykształca brodawki = papillae, które tworzą tak zwane listewki skórne.
Krew doprowadzona zostaje do skóry tętniczkami (które przechodzą w naczynia włosowate, a potem w żyły), a odprowadzona ze skóry - żyłami. Krew oraz limfa dostarczają komórkom skóry tlen i substancje odżywcze, a odbierają CO2 oraz związki szkodliwe lub zbędne, powstałe w trakcie przemian wewnątrzkomórkowych.
W skórze właściwej można wyróżnić dwie warstwy:
O warstwa brodawkowata = stratum papillare - zewnętrzna strefa skóry właściwej, w której znajdują się liczne brodawki, włókna nerwowe, naczynia krwionośne i limfatyczne;
O warstwa siateczkowata = stratum reticulare - strefa wewnętrzna skóry właściwej.
Skóra właściwa złożona jest z kilku rodzajów włókien tkanki łącznej, a mianowicie:
O włókna kolagenowe,
O włókna sprężyste,
O włókna srebrochłonne.
Tkanka podskórna = subcutis zbudowana jest z luźnej tkanki łącznej, w której gromadzi się tłuszcz, chroniący organizm przed zbytnią utratą ciepła i będący zapasowym materiałem energetycznym. Zapas podskórny tłuszczu ma szczególne znaczenie u zwierząt bytujących w mroźnym klimacie. Subcutis jest pochodzenia mezodermalnego. W tkance podskórnej pomiędzy zrazikami tłuszczowymi znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy oraz niektóre elementy gruczołów łojowych i potowych.
Gruczoły łojowe = glandulae sebaceae skupione są najczęściej u podstawy mieszków włosowych. Produkują one łój, który na powierzchni skóry tworzy wraz z potem - tłuszczopot..
W skład łoju wchodzą głównie: cholesterol i jego estry, fosfolipidy, squalen i tłuszcze obojętne.
Łój chroni skórę i włosy przed zbytnim wysychaniem, przed czynnikami bakteryjnymi i chemicznymi, nadaje im elastyczność i połysk. Skurcze mięśni przywłosowych wzmagają wydzielanie łoju przez gruczoły. Gruczoł łojowy składa się z części wydzielniczej i części wyprowadzającej produkt. Gruczoły łojowe mają budowę pęcherzykową. Ścianę części wydzielniczej tworzą komórki, których cytoplazma przekształca się w substancję tłuszczową; błona komórkowa pęka i łój wydostaje się z wnętrza komórki do części wyprowadzającej. Przekształcanie się cytoplazmy w substancję tłuszczową i pęknięcie błony komórkowej wiąże się ze zniszczeniem komórki; zatem po pewnym czasie część wydzielnicza gruczołu łojowego zostaje zużyta.
Jednakże warstwa rozrodcza odnawia komórki wydzielnicze.
W okresie pokwitania często gruczoły łojowe wyrodnieją, co objawia się ciemnymi punktami w skórze; są to wągry - comedones. Wągry występują też u osób dorosłych.
Produkcja łoju regulowana jest przez witaminy, biopierwiastki i hormony. Testosteron progesteron wzmagają wydzielanie łoju. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - vitasteryny wzmagają, a zarazem normalizują (zapobiegają zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych, zaburzeniom rogowacenia naskórka i zwyrodnieniom gruczołów łojowych) czynność wydzielniczą gruczołów łojowych.
Mydła usuwają tłuszczopot i brud z powierzchni skóry. Płaszcz tłuszczowy odnawia się na powierzchni skóry w ciągu 60-80 minut.
Gruczoły potowe = glandulae sudoriferae wytwarzają pot = sudor. Pot zawiera w swym składzie mocznik, chlorek sodu, kwas moczowy, kwas mlekowy, lipidy, amoniak, sole magnezu, wapnia i potasu; posiada odczyn kwaśny. Wraz z potem zostają wydalone szkodliwe produkty przemiany materii. Gruczoły potowe uzupełniają zatem pracę nerek. Parujący pot z powierzchni skóry zabiera z organizmu ciepło, czyli na drodze czynnej reguluje temperaturę ciała. Intensywne wytwarzanie i wydzielanie potu obserwuje się w czasie wysokich temperatur panujących w środowisku zewnętrznym, w trakcie spożywania gorących potraw i picia gorących płynów, w gorączce, w podnieceniu nerwowym, przy dużym wysiłku fizycznym i psychicznym. Gruczoły potowe dzielą się na dwa typy:
1). Gruczoły ekrynowe, występujące w całej skórze, ich komórki wydzielnicze nie ulegają zniszczeniu podczas produkcji potu; składają się z kłębka wydzielniczego (rurka silnie skręcona) i z przewodu potonośnego - wyprowadzającego produkt na zewnątrz.
2). Gruczoły apokrynowe, występujące przy mieszkach; duża ich ilość znajduje się w okolicyodbytu, wokół narządów płciowych i pod pachami; produkują pot, który szybko zostaje rozłożony przez bakterie na substancje aromatyczne, nadające ciału stosunkowo silny, specyficzny dla każdego człowieka zapach; gruczoły zapachowe uczynniają się w okresie pokwitania.
Wytworami skóry są także gruczoły mlekowe, włosy i paznokcie.
Gruczoły mlekowe = glandulae lactis, zbudowane są z płacików gruczołowych, z zatok i przewodów mlecznych oraz z brodawki sutkowej. Produkują mleko = lac. Okres wydzielania mleka trwający od porodu do zaprzestania wydzielania mleka zwie się laktacją.
Włosy = pilus są wytworami warstwy rozrodczej. Są to nitkowate twory rogowe, występujące na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem podeszw stóp, czerwieni warg i dłoni (od strony linii papilarnych i bruzd). Wyróżnia się włosy długie (włosy głowy, pach, brody, wąsów i łonowe), szczotkowe (brwi i rzęs) i meszek włosowy.
Włos składa się z trzech zasadniczych części: z korzenia, z trzonu i z końca.
Korzeń tkwi w mieszku włosowym = folliculus pili. Mieszek składa się z opuszki włosa. Do mieszka otwiera się gruczoł łojowy. Opuszka włosa obejmuje brodawkę włosa. W opuszce komórki włosa ulegają podziałowi, dzięki czemu włos wydłuża się. Przy niemal każdym mieszku włosowym znajduje się mięsień nastraszający = musculum arrector pili.
Jest to mięsień gładki, przebiegający skośnie do gruczołu łojowego, doczepiony do torebki włosa. Włosy znajdujące się w przedsionku nosa nie posiadają mięśnia przy torebce. Włos właściwy tworzy trzy warstwy: rdzenna, korowa i powłoczka włosa. Do torebki i brodawki włosa dociera naczynie krwionośne, a przez nie krew, która dostarcza potrzebne substancje i zapewnia wymianę gazową. Do torebki i pochewki zewnętrznej włosa dochodzą też włókna nerwowe.
Włosy pełnią ważne funkcje. Osłaniają przed czynnikami świetlnymi, mechanicznymi i chemicznymi, działają jako narząd dotyku. Włoski znajdujące się w przewodzie słuchowym i w przedsionku nosowym zatrzymują zanieczyszczenia (filtratory powietrza). Brwi zatrzymują pot spływający z czoła, aby nie dostał się do oczu. Włosy głowy chronią skórę i mózg przed przegrzaniem oraz promieniowaniem ultrafioletowym. Włosy dołów pachowych i narządów płciowych zabezpieczają przed bezpośrednim stykaniem i ocieraniem się dwóch powierzchni skóry.
Paznokcie to zrogowaciałe płytki pochodzenia ektodermalnego, chroniące grzbietowe części ostatnich paliczków. Pod płytką paznokciową znajduje się łożysko. Płytka otoczona jest trzema wałami paznokciowymi - skórnymi. Tylna część paznokcia nazywa się korzeniem i jest pokryta skórą, jedynie obłączek (nie zawsze) jest widoczny (białawy półksiężyc). Macierz jest miejscem wzrostu płytki paznokciowej. Pomiędzy łożyskiem a macierzą znajduje się strefa keratogenna.
Higiena jest nauką badającą wzajemne stosunki między człowiekiem a środowiskiem zewnętrznym, poznającą wpływy czynników środowiskowych na zdrowie człowieka, a zarazem poszukującą metod zapobiegających występowaniu chorób. Higiena jako nauka jest nierozerwalnie związana z biologią, ochroną środowiska, medycyną pracy oraz medycyną środowiskową.
Słowo higiena pochodzi od nazwy greckiej bogini zdrowia (córki Asklepiosa) - Hygiei, która najczęściej jest przedstawiana przez artystów w postaci młodej kobiety trzymającej w lewej ręce czarę, z której wąż pije mleko.
Każdy człowiek wie, że bez przestrzegania zasad higieny niemożliwe jest utrzymanie ciała w zdrowiu. Czystość ciała świadczy o poziomie naszej kultury.
Skóra nieustannie wydziela pot i łój, które tworzą na jej powierzchni mieszaninę ochronną - tłuszczopot (zawiesina olejowo-wodna); ponadto naskórek złuszcza się. Kurz zawierający w swym składzie m.in. bakterie, wirusy, zarodniki, pyły przemysłowe, osiada na skórze tworząc z tłuszczopotem i ze złuszczonymi komórkami naskórka brud. Enzymy bakteryjne rozkładają (trawią) składniki łoju i potu na proste substancje, w tym aromatyczne. Produkty powstałe podczas rozkładu tłuszczopotu oraz zanieczyszczenia pyłowe osiadające na skórze wywołują stan zapalny, który objawia się swędzeniem i zaczerwienieniem. Odruch drapania oraz inne urazy mechaniczne na które skóra jest narażona - powodują przenikanie bakterii i wirusów w głąb skóry. Efektem tego są choroby skórne, z reguły o charakterze ropnym.
Dlatego też, niezbędne jest codzienne, dokładne zmycie powierzchni skóry przy pomocy ciepłej wody i detergentów (mydła, żele). W przypadku skóry chorej, trądzikowej, wrażliwej i suchej to nie wystarcza, należy zastosować odpowiednią pielęgnację kosmetyczną i właściwe leczenie.
Codzienna wieczorna kąpiel nie zwalnia od porannego mycia, po wstaniu z łóżka oraz zastosowania odpowiednich zabiegów kosmetyczno-leczniczych, które są niezbędne przy skórze trądzikowej.
Ręce należy myć wielokrotnie w ciągu dnia, po każdym wyjściu z ustępu i przed jedzeniem oraz zabiegami wykonywanymi na skórze. Ogromny wpływ na przebieg leczenia trądziku ma stan czystości paznokci i włosów. Pod paznokciami gromadzi się brud z bakteriami wywołującymi ropne pryszcze, dlatego też niezbędne jest utrzymywanie ich w czystości.
Włosy należy myć codziennie, zwłaszcza przy trądziku ulokowanym na szyi, karku, czole i skroniach.
Noszona bielizna wchłania w siebie tłuszczopot i enzymy bakteryjne; zatrzymują się na niej bakterie i złuszczony naskórek. Zatem brudna bielizna jest siedliskiem czynników wywołujących choroby skórne. Niezbędna jest więc codzienna zmiana bielizny na czystą.
Bieliznę pościelową należy zmieniać co 30 dni, a w przypadku trądziku o ciężkim przebiegu - co 2 tygodnie.
Należy też zwrócić uwagę na czystość kołnierzy ubrań, dotykających nieustannie skóry. Bakterie, które towarzyszą trądzikowi przenoszone są poprzez ubrania, pościel, ręczniki i bieliznę osobistą.
Skóra odzwierciedla stan zdrowotny organizmu. Każda choroba odznacza się mniej lub bardziej wyraźnie na skórze. Zmiany w skórze sygnalizują o nieprawidłowości w organizmie, jednakże nie każda zmiana świadczy o chorobie skórnej w dosłownym tego słowa znaczeniu, niejednokrotnie odnosi się ona do schorzenia wewnątrzustrojowego
2.Wągier pryszcz trądzik:
Trądzik, czyli acne jest to zespół chorobowy objawiający się najwyraźniej na skórze w postaci wykwitów grudkowych, krostkowych i cyst ropnych, niekoniecznie, ale często na podłożu łojotoku.
Wyróżnia się szereg trądzików, o różnym przebiegu i wywołanych przez rozmaite czynniki (patrz rozdz. III). Każdy jednak trądzik jest chorobą ogólną i nie ogranicza się tylko do skóry !.
Ogromnym błędem jest omawianie trądziku wyłącznie przez podręczniki dermatologiczne. W opracowaniach dermatologicznych trądziki traktowane są pobieżnie i tendencyjnie. Uważam, że w tym kryje się główny powód niepowodzeń podczas terapii trądziku.
Powszechnie mówi się, że osoba cierpiąca na trądzik ma pryszcze. I chyba każdy wie jak wygląda pryszcz. Warto jednak dodać, że termin ten w polskiej nomenklaturze naukowej nie figuruje i nie jest używany przez specjalistów. Spróbujmy jednak zdefiniować pryszcz. Pryszcz to wykwit skórny, cechujący się twardawą wyniosłością nad powierzchnią skóry, punktowym (miejscowym) stanem zapalnym, przekrwieniem (stąd zaczerwienienie)i bolesnością przy ucisku. Pryszcz ma różne rozmiary, średnio 3-8 mm średnicy. Wykazuje tendencje do przekształcania się w ropień, ale przy odpowiednim leczeniu z reguły resorbuje się i znika. W przeciwieństwie do grudki, pryszcz często pozostawia po sobie plamę lub bliznę(otwór, wgłębienie), w różnym stopniu wyrażone. Pryszcz nie przekształca się w krostę w dosłownym znaczeniu tego słowa, bowiem krosta charakteryzuje się od początku swego istnienia zawartością ropną. Pryszcz można porównać do guzka zapalnego, ropiejącego w trakcie rozwoju.
Nie każdy trądzik w swoim przebiegu objawia się pryszczami. Jednakże charakterystyczny jest on w przypadku trądziku młodzieżowego, ropowiczego, dojrzałego i zawodowego. Zaskórnik, czyli wągier (comedones) to rozszerzone pory wypełnione substancją tłuszczowo-rogową, która ciemnieje pod wpływem światła i tlenu. Wągry mają konsystencję twardą i zbitą (wągry kamienne) lub miękką, a nawet półpłynną. Wągry twarde niekiedy wystają ponad powierzchnię skóry (np. podczas używania środków złuszczających) tak, że można je wyjąć z porów za pomocą pęsety lub odpowiednio cienkiej igiełki. Istnieją także wągry głębokie, które nie mają ujścia na zewnątrz. Po pewnym czasie miejsca z wągrami głębokimi (wągry utajone) ulegają stanowi zapalnemu, zakażeniu bakteriami i opuchnięciu (substancja rogowo-łojowa nie ma już przestrzeni do odkładania się). Wówczas wągry utajone w krótkim czasie przekształcają się w bolesne pryszcze, szybko ropiejące (dojrzewanie pryszczy). Po przebiciu skóry i wydostaniu się masy zaskórnikowej oraz treści ropnej, miejsce po wągrze głębokim często ulega zapadnięciu (dziura) lub zwyrodnieniu (blizna).
Wągry utajone powstają z patologicznych gruczołów łojowych. Ich uaktywnienie może nastąpić nawet po spożyciu drażniących substancji, podczas używania kosmetyków niskiej jakości oraz wskutek przebywania w silnie zapylonych pomieszczeniach (hale przemysłowe).
Zaskórniki głębokie po przebiciu można wycisnąć w postaci kaszkowatej lub spiralnie układającej się na powierzchni skóry substancji łojowej o specyficznym zapachu, białawej lub żółtawej barwie. Właśnie z takich patologicznych gruczołów łojowych rozwijają się także kaszaki i prosaki.
3.Przyczyny powstawania i rodzaje trądziku:
W literaturze wyróżnia się dwa główne typy trądziku:
1. Trądzik pospolity - acne vulgaris.
2. Trądzik różowaty - acne rosacea.
Jednakże oba typy obejmują szereg odmian (rodzajów) trądziku często o różnym pochodzeniu oraz przebiegu i co ważne - różnie leczonych. W związku z tym uważam ten podział za niewłaściwy oraz zbytnio uproszczony.
W niniejszym Poradniku zastosowałem inny podział, a mianowicie:
1. Trądzik niemowlęcy.
2. Trądzik dziecięcy:
O punktowy
O rozproszony
3. Trądzik młodzieżowy:
O punktowy
O rozproszony
O skupiony
O ropowiczy
O blizenkowy
4. Trądzik dojrzały (przewlekły).
5. Trądzik ostry.
6. Trądzik bliznowcowy (keloidowy).
7. Trądzik różowaty:
O okołoustny
O rozproszony
8. Trądzik zawodowy:
O chlorowy
O naftowy
O antracenowy
O fluorowy
O smołowy
9. Trądzik pokarmowy.
10. Trądzik polekowy:
O bromkowy
O jodkowy
O sterydowy
O fluorkowy i inne
11. Trądzik kosmetyczny.
12. Trądzik martwiczy.
13. Trądzik odwrócony acne inversa
O skupiony
O rozproszony
14. Trądzik roztoczowy
Trądzik niemowlęcy
Występuje na skórze głowy (twarzy), pleców; klatki piersiowej i szyi niemowląt. Objawia się wykwitami grudkowymi, wyniosłymi ponad otaczającą skórę oraz cystami ropnymi. Trądzik niemowlęcy można również potraktować jako trądzik kosmetyczny, bowiem powodem jego powstawania są preparaty natłuszczające, oparte na wazelinie, parafinie i stearynie.
Węglowodory ropopochodne dodawane do kosmetyków dla niemowląt uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie skóry. Nie przepuszczają powietrza i wydzielin skóry, izolują ją nadmiernie, zatykając pory skórne. Zanim więc dokona się zakupu kosmetyków dla niemowlęcia, należy zwrócić uwagę na ich skład chemiczny. Najlepsze są środki sporządzone na bazie naturalnych tłuszczów (roślinnych i zwierzęcych). Kosmetyki dla niemowląt nie powinny zawierać glikoli, silikonów i parafin.
Trądzik dziecięcy od 12 do 15 roku życia
W okresie dojrzewania fizycznego i płciowego (okres pokwitania) wzrasta produkcja hormonu adrenokortykotropowego i hormonów gonadotropowych przysadki mózgowej, co z kolei pociąga za sobą wzmożoną produkcję androgenów. U dziewcząt i kobiet androgeny pochodzą z kory nadnerczy (17-ketosteroidy, np. dehydroepiandrosteron) i z komórek wnękowych jajników. U chłopców hormony androgenne obejmują wymienione wcześniej hormony nadnerczy oraz testosteron produkowany w jądrach (w komórkach Leydiga jąder).
Androgeny, a u kobiet dodatkowo progesteron, pobudzają gruczoły łojowe do produkcji łoju, zatrzymują w ustroju wodę i chlorek sodu, uintensywniają syntezę keratyny.
W okresie pokwitania, skóra dziecięca przekształca się w skórę dojrzałą. Gruczoły łojowe i potowe zwiększają swoją aktywność, dojrzewają liczne mieszki włosowe (wzrost i wymiana włosów) oraz gruczoły apokrynowe (zapachowe). Następują też zmiany w strukturze skóry, która grubieje i traci część wody.
Nadmierne wydzielanie łoju i rogowacenie mieszków włosowych przyczynia się do zamknięcia (zaczopowania) ujść gruczołów łojowych. Zaleganie mas rogowych i łojowych w gruczołach oraz porach skórnych powoduje podrażnienie tkanki skórnej i stan zapalny.
Drażniąco działają głównie kwasy tłuszczowe, kwas mlekowy oraz składniki potu. Jednocześnie wydzieliny skóry stanowią pożywkę dla bakterii (gronkowce, paciorkowce, Propionibacterium).
Metabolity tych bakterii są toksyczne dla skóry. Efektem całego procesu jest pojawienie się białych i czarnych wągrów, grudek, krostek i guzków zapalnych.
Trądzik dziecięcy można wyróżnić w formie rozproszonej (zmiany grudkowo-krostkowe są rozmieszczone na całej powierzchni skóry twarzy, rzadziej karku, szyi, pleców i (lub) klatki piersiowej) oraz w postaci punktowej (mało nasilony; zmiany występują pojedynczo). Zakażenie skóry paciorkowcami i gronkowcami, szczególnie ma miejsce podczas przekłuwania i wyciskania krostek bez zachowania zasad higieny.
Trądzik dziecięcy o charakterze grudkowo-krostkowym i lekkim przebiegu może utrzymać się aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jednakże może również przejść w inne typy trądziku, znacznie poważniejsze i trudniejsze do leczenia. Zależy to od wielu czynników, przy czym większość z nich można wyeliminować - zapobiegając temu.
Trądzik młodzieżowy od 16 do 20 roku życia
Trądzik młodzieżowy nie ogranicza się tylko do skóry twarzy. Zmiany grudkowo-krostkowe obejmują także skórę pleców, szyi, klatki piersiowej i pośladków. Trądzik młodzieżowy, w porównaniu z trądzikiem dziecięcym, intensywniej pokrywa czoło i policzki. Charakteryzuje się występowaniem większej ilości zaskórników. Grudki i krostki są większych rozmiarów i mają tendencje do grupowania się. Niektóre pryszcze są tak duże (guzki zapalne), że przy dojrzewaniu towarzyszy im miejscowa gorączka i ból.
W wieku ok. 15-16 lat trądzik grudkowo-krostkowy rozproszony (lub punktowy) niejednokrotnie przybiera postać trądziku ropowiczego, a ten nie leczony przechodzi w trądzik skupiony. Trądzik ropowiczy charakteryzuje się cystami ropnymi (przestrzenie i pęcherzyki w skórze wypełnione treścią ropną), które po pęknięciu lub przekłuciu i opróżnieniu pozostawiają wgłębienie - blizenkę lub bliznę (zależnie od rozmiarów). Trądzik skupiony polega na skupiskowym występowaniu grudek, krostek oraz cyst ropnych, zlewających się ze sobą. Pociąga to za sobą powstanie obszernych, pozaciąganych blizn wklęsłych i wypukłych.
Trądzik dojrzały (przewlekły) po 20 roku życia
Z reguły zmiany na skórze mają postać grudek i guzków zapalnych, z czasem ropiejących. Guzki zapalne są bolesne i występują punktowo, rzadziej skupiskowo. Powstają z wągrów zamkniętych (głębokich). Wyraźnie różnią się od czyraków wielkością oraz okresowo licznym występowaniem. Trądzik dojrzały zanika na krótki czas, po czym pojawia się ponownie; przebieg choroby jest więc niejednolity. Związany jest on ściśle ze sposobem odżywiania, z kondycją układu pokarmowego oraz stanem przemiany materii. Wpływ na niego wywierają także używane kosmetyki. Powstaje na skórze suchej, mieszanej i tłustej. Obserwuje się zawsze duże wągry oraz nadmierne rogowacenie ujść gruczołów łojowych. Towarzyszy mu często zapalenie mieszków włosowych (u mężczyzn często po goleniu) oraz wrastanie włosów (zarostu na twarzy i szyi) w skórę. Trądzik dojrzały ustępuje w ok. 30-35 roku życia.
Trądzik ostry
Jest to ciężki typ trądziku, objawiający się nie tylko typowymi zmianami skórnymi, ale również gorączką, podnieceniem nerwowym, lękiem, nerwicami wegetatywnymi, biegunką, nudnościami, bólami stawów, wysokim odczynem Biernackiego (odczyn opadania krwinek OB w normalnych warunkach wynosi po 1 godzinie 3-7 mm u mężczyzn i 4-10 mm u kobiet), leukocytozą (zwiększoną liczbą krwinek białych = leukocytów; norma to 7-8 tysięcy w 1 mm2).
Wysokie OB i leukocytoza spowodowane są stanem zapalnym skóry i stawów. Trądzik ostry jest spowodowany zakażeniem bakteryjnym ogólnym. Obok typowych bakterii trądzikowych często występuje gronkowiec złocisty.
Trądzik zawodowy
Pojawia się u osób permanentnie narażonych na oddziaływanie pewnych substancji chemicznych. Powstaje w wyniku zatkania porów skórnych. Zaleganie mas keratynowo-łojowych w gruczołach oraz drażniący (zapaleniotwórczy) i izolujący wpływ substancji zanieczyszczających skórę przyczynia się do wystąpienia grudek, krostek i guzków zapalnych. Do zmian dołączają się zakażenia paciorkowcami i gronkowcami, zwłaszcza po urazach mechanicznych. Trądzik zawodowy spotykany jest u ludzi pracujących w silnie zapylonych i zadymionych pomieszczeniach (np. pyłem węglowym, krzemionkowym, szklarskim, drzewnym, metalowym, murarskim). Cierpią na niego także pracownicy przemysłu petrochemicznego, warsztatów samochodowych i lakierni. Opary węglowodorów ropopochodnych, asfaltów i mas gumowych wywołują zmiany rumieniowo-grudkowe oraz guzki zapalne ropiejące, pozornie przypominające czyraki. U młodych ludzi (18-20-letnich) trądzik zawodowy często występuje równolegle z innymi rodzajami trądziku.
Trądzik bliznowcowy
Trądzik bliznowcowy, czyli keloidowy, łączy w sobie objawy innych trądzików, jednak jego cechą charakterystyczną jest pojawianie się od początku bliznowców (keloidów). Torbiele ropne zlewają się w skupiska, powstają przetoki ropne, które po zejściu ropy bliznowacieją nieregularnie i chaotycznie. Blizny są wypukłe (przerośnięte) lub wklęsłe. Trądzik bliznowcowy może rozwinąć się z nie leczonego trądziku ropowiczego i skupionego. Umiejscowiony jest na twarzy i szyi (karku), klatce piersiowej oraz plecach. Blizny powstają na skutek zaburzeń procesu ziarninowania i poletkowania (różnicowania) skóry, pod wpływem toksyn bakteryjnych lub wrodzonych (często genetycznie uwarunkowanych) zaburzeń syntezy kolagenu. Rozwojowi omawianego trądziku sprzyjają niedobory niektórych aminokwasów oraz zaburzenia przemian metioninowo-cholinowych.
Trądzik pokarmowy
Zmiany skórne tego typu (grudkowo-krostkowe i plamicze) są spowodowane obecnością w pożywieniu następujących składników:
O naturalnych substancji szkodliwych (np. związki półsterydowe saponinowe, sterydy pseudohormonalne, niektóre węglowodory w żywicach i olejkach, alkaloidy, pochodne antracenu, hormony dodawane do pasz zwierząt gospodarskich);
O substancji dodawanych do żywności i napojów w celu poprawienia ich właściwości (barwniki, aromaty, konserwanty), np. pochodne fenyloalaniny, ponadto aspartamy.
O toksyn pochodzących z zanieczyszczeń (metale ciężkie, chlorowcopochodne węglowodorów, pierwiastki promieniotwórcze, detergenty).
Do najbardziej niebezpiecznych dla skóry toksyn, obecnych w wielu produktach spożywczych należą:
# butylohydroksytoluen i butylohydroksyanizol - odkładają się w tkance tłuszczowej i w skórze; wydzielane są przez skórę wraz z łojem;
# konserwanty: kwas propionowy, kwas sorbowy, kwas benzoesowy, metanamina, kwas mrówkowy, dwutlenek siarki - wydzielane są przez skórę wraz z potem i łojem (drażniąc ją); ponadto zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych w skórze;
# mykotoksyny (np. ochratoksyny, trichoteceny, aflatoksyny), czyli jady grzybów, obecne w produktach spleśniałych (źle przechowywane warzywa i owoce).
Trądzik różowaty
Trądzik różowaty to zespół chorobowy pojawiający się u osób dojrzałych płciowo i fizycznie. Choroba dotyczy przede wszystkim kobiet. Występuje na skórze łojotokowej, ale może pojawić się na cerze normalnej, mieszanej i suchej. Umiejscawia się na twarzy i szyi, rzadko na plecach i dekolcie. W zależności od lokalizacji zmian można wyróżnić postać okołoustną oraz rozproszoną. Schorzenie rozwija się stopniowo, z różną szybkością, zależną od szeregu czynników zewnętrznych i wewnętrznych:
I etap: zmiany skórne mają charakter rumieniowy; przemijające i nagłe zaczerwienie skóry twarzy (pod wpływem czynników emocjonalnych, temperatury, promieniowania słonecznego, czynników chemicznych, w tym zatruć pokarmowych);
II etap: rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry (teleangiektazje), krostki ropne, guzki zapalne, grudki;
III etap: ilość zmian krostkowo-grudkowych zwiększa się; tendencja do grupowania się zmian; gruczoły łojowe wyrodnieją,
a ich ujścia rozszerzają się; teleangiektazje z wysiękami, zmiany przerostowe (zwyrodnieniowe), np. nosa, policzków.
Dużą rolę w powstawaniu trądziku różowatego odgrywa drobny roztocz - nurzeniec, żyjący w porach skórnych gdzie żywi się łojem i keratyną. Jednocześnie jego wydaliny silnie drażnią tkankę skórną, wywołując miejscowe odczyny wysiękowo-zapalne.
Trądzik różowaty objawia się równocześnie zmianami ocznymi (zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki), zaburzeniami ze strony układu pokarmowego (zaparcia, bóle brzucha, wzdęcia, nieżyt żołądka, nieżyt jelit, dyskinezy dróg żółciowych, choroba wrzodowa) i hormonalnego. Rozwojowi trądziku różowatego sprzyjają bakteryjne i wirusowe choroby skóry oraz błon śluzowych (jama ustna, jama nosowa, zatoki, narząd słuchu, narządy płciowe).
Trądzik polekowy
Ten typ trądziku spowodowany jest przez lekarstwa stosowane wewnętrznie lub zewnętrznie. Może wystąpić podczas istnienia innego typu trądziku, np. młodzieżowego, różowatego. Wówczas trudno go rozpoznać. Można jednak domniemywać, iż trądzik polekowy wystąpił, jeśli objawy trądziku innego typu znacznie się zaostrzyły.
Objawia się rozmaicie: jako twarde, czerwonawe, bolesne przy ucisku guzki zapalne, które wypełniają się płynem surowiczym lub treścią ropną (wtórne zakażenie) lub jako grudki, pęcherzyki i plamy. Po odstawieniu leku trądzik polekowy ustępuje bez pozostawienia śladu lub zaznacza się w postaci długo utrzymujących się plam i przebarwień.
Do leków mogących wywołać trądzik polekowy należą, m.in.: środki antykoncepcyjne, leki uspokajające (zawierające brom, barbiturany), preparaty jodu, żelaza, wapnia i magnezu (gdy są spożywane w dużych dawkach i bez pozostałych biopierwiastków), arechin, fenylobutazon, penicylina, piramidon (aminofenazon), pabialgin, gardan, amidochin, chinina, ditranol (cigantral), kwas salicylowy i jego pochodne, tiosiarczan sodu, preparaty aloesowe (stosowane zewnętrznie i przy skórze tłustej), metandienon (metanabol), nandrolon, oksymetolon, testosteron, betametazon, deksametazon, fludrokortyzon (cortineff), hydrokortyzon, metyloprednisolon, prednisolon (encortolon, mecortolon), prednizon (encorton), triamcynolon (polcortolon, monacort), dezoksykortyzon, beklometazon, flumetazon (lorinden), fluocynolon (flucinar). Witamina H zawarta w kosmetykach nasila zmiany trądzikowe.
Wymienione leki różnie oddziałują na skórę, wywołując zmiany trądzikowe. Czynią to przez wydzielanie się z łojem i potem - podrażniając gruczoły skórne, zwiększając przesączalność skórnych naczyń krwionośnych (wysięki, pęcherzyki), zatrzymując wodę i chlorek sodu w skórze, zmniejszając odporność miejscową na patogeny, zaburzając strukturę tkanek (spójność komórek w tkance), zakłócając naskórnikowanie, wzmagając rogowacenie i produkcję łoju, ścieńczając skórę i naskórek. Efektem wpływu kortykosteroidów fluorowanych są tak zwane teleangiektazje (rozszerzenia naczyń krwionośnych, ścieńczenie skóry) oraz trądzik sterydowy - zmiany niezmiernie oporne na leczenie. Dlatego też przestrzegam Czytelników przed samowolnym i długotrwałym stosowaniem różnego rodzaju maści i kremów zawierających hormony. Tak nieodpowiedzialne postępowanie kończy się tragedią dla skóry i tym samym całego organizmu. Ogromnym błędem jest także używanie preparatów z kortykosteroidami fluorowanymi (np. lorindeny, flucinar) do leczenia jakiegokolwiek trądziku, z czym niestety wielokrotnie się spotkałem. W dodatku tego typu preparaty zalecali lekarze (!), co jest niedopuszczalne.
Trądzik sterydowy - patrz na stronkę:
http://strony.wp.pl/wp/luskiewnik/acnes2002.htm
Dermatoza okołoustna /dermatitis perioralis/
Odmianą trądziku polekowego sterydowego jest zapalenie okołoustne - dermatoza okołoustna /dermatitis perioralis/. Dotyczy ono okolic warg, brody i oczodołów. Zmiany mają charakter rumieniowo grudkowy i wspomnianych już teleangiektazji. Przebieg choroby jest przewlekły i zaostrza się po użyciu fluorowanej pasty do zębów. Spowodowany jest długotrwałym stosowaniem preparatów hormonalnych. Może wystąpić także podczas zażywania preparatów fluorkowych (np. Fluossen) lub nadmiernego picia wody fluorowanej. Trądzik różowaty, trądzik młodzieżowy oraz trądzik dojrzały pod wpływem fluoru mogą przejść w trądzik fluorkowy, a na skutek oddziaływania preparatów hormonalnych (sterydowych) - w trądzik sterydowy. Wreszcie przewlekłe narażenie na wpływ związków jodu, bromu i chloru (przemysł chemiczny, silnie chlorowana woda, leki) jest powodem wystąpienia trądzików, odpowiednio: jodkowego, bromowego i chlorowego. Mogą one powstawać z innych typów trądziku.
Trądzik kosmetyczny
Trądzik kosmetyczny dotyczy przeważnie skóry twarzy, ale może obejmować całe ciało. Wywołany jest przez niektóre, szkodliwe składniki chemiczne używanych kosmetyków, z reguły pochodzenia syntetycznego i naftowego (węglowodory ropopochodne). Należy z całą stanowczością unikać kosmetyków zawierających w swym składzie, między innymi: parafinę, wazelinę, stearynę, glikol propylenowy, dioksan, rtęć (hydrargyrum), bizmut (bismuthum), trójetanolaminę, pochodne kwasu benzoesowego (nipagina), kwas borowy, kalium iodatum, pochodne fenolu (krezole), aceton, ksylen, talk (obecnie nie zalecany ze względu na właściwości rakotwórcze), czerń brylantowa, sudan G, żółć chinolinowa, amarant tartrazyna, eozyna, rodamin, alloksan, nipabutyl, nipasol, palmitynian cetylu, cetiol, cerezyna, ozokeryt. Wymienione substancje chemiczne są powszechnie używane do produkcji kremów, maści, pomadek, pudrów, różów, tuszów, mleczek (śmietanek kosmetycznych) i balsamów. Kosmetyki zawierające glikole, proteiny (białka, np. w formie hydrolizatów), parafiny, i sylikony wywołują lub nasilają trądzik. Białka zawarte w wielu kosmetykach są antygenem i przy zakażeniu bakteryjnym skóry (bakteriami trądzikowymi) wyzwalają dodatkowe procesy immunologiczne, nasilające stan zapalny i zmiany ropne. Wiele osób bardzo źle reaguje na białka zawarte w kosmetykach, co objawia się opuchnięciem i swędzeniem skóry, wysiękiem, zaczerwienieniem i podwyższeniem ciepłoty skóry (stan zapalny, reakcje obronne skóry na obce białko).
Kosmetyki zawierające olejki eteryczne rozmieszane detergentami nasilają zmiany trądzikowe, a u zdrowych osób wywołują stan zapalny i ropne krosty. Szczególnie niebezpieczne dla skóry wrażliwej i trądzikowej jest mieszanka glikoli z alkoholami, detergentami, olejami mineralnymi (np. parafina) i olejkami eterycznymi równocześnie. Od razu informuję, ze takie kosmetyki wywołują silne stany zapalne skóry, zatkanie i podrażnienie gruczołów łojowych oraz apokrynowych, wyzwalają procesy ropne, sprzyjają zakażeniu bakteriami ropnymi, ponadto powodują stan zapalny prosaków i ropienie zaskórników, szczególnie tych głębinowych.
Stosowanie preparatów opartych na tanich i często niestety toksycznych (alergizujących) składnikach chemicznych (rozpuszczalniki, podłoża) prowadzi do zatkania porów skórnych i przewodów łojowych, uniemożliwiając wydzielnicze funkcje skóry. Zaburzają one procesy oddychania i odnowy skóry; prowadzą do zalegania wydzielin i wydalin w skórze, a następnie do stanów zapalnych skóry. Objawia się to grudkami, krostkami i guzkami zapalnymi, często ropiejącymi. Niskiej jakości róże, pudry, tusze, podkłady i kremy matujące są powodem powstawania zaskórników i prosaków.
Prosak to torbielak łojowy w postaci twardego, biało lub żółtawo przeświecającego tworu, z którego po przekłuciu wydostaje się biaława lub żółtawa, zbita łojowa treść, a następnie kropelka krwi lub płynu surowiczego. Najczęściej zlokalizowane są w okolicach oczu i na skroniach (ponadto na skórze narządów płciowych, klatki piersiowej i ramion).
Aby uniknąć trądziku kosmetycznego należy stosować makijaż delikatny, cienki, przy pomocy wysokiej jakości kosmetyków. Dlatego polecam dokładne zaznajamianie się ze składem chemicznym używanych preparatów i oczywiście z nazwą firmy, która dany kosmetyk produkuje. Ułatwi to trafny wybór preparatu przy kupnie. Przy wyborze kosmetyku nie należy sugerować się uwagami znajomych i ekspedientek (każdy sądzi według siebie i dla siebie). Preparat trzeba dobrać samemu, indywidualnie dla własnej skóry.
Warto też kierować się zasadą: im mniej składników w kosmetyku, tym mniejsze ryzyko wystąpienia alergii.
Konieczne jest stosowanie środków uwzględniających rodzaj posiadanej cery, posiadających odczyn pH zbliżony do naturalnego odczynu skóry (pH 5,5-6) lub neutralny.
Powinny być sporządzone z naturalnych, łatwo wchłanialnych surowców (np. podłoża: olbrot = cetaceum, lanolina, euceryna, wosk = cera alba et flava = beeswax, krzemian glinu, krzemian wapnia, lecytyna, nienasycone kwasy tłuszczowe, gelatin, agar, kaolin, amylum = skrobia, guma arabska, oleje roślinne: theobroma oil = oleum cacao, oleum rapae, oleum amygdalae = almond oil, oleum ricini, oleum lini, oleum arachidis, oleum helianthi.
Jak już wspomniano, istnieją doniesienia o rakotwórczym wpływie talku (uwodniony krzemian magnezu) na skórę, przy czym działanie to nie zależy od jego właściwości chemicznych lecz struktury. Jednakże upłynie jeszcze sporo czasu zanim producenci leków i kosmetyków zastąpią talk innym związkiem (np. skrobiami, koalinem, tlenkami metali, węglanami).
Stany zapalne skóry mogą być też wywołane substancjami zapachowymi, dlatego też trzeba unikać różów, pudrów, podkładów i kremów silnie pachnących. Funkcje zapachowe należy pozostawić wodom toaletowym, perfumom i dezodorantom.
4.Ocena starych i nowych metod leczenia trądziku
Jeszcze w latach sześćdziesiątych lekarze uważali trądzik za zjawisko normalne, mało ważne, które samoistnie ustąpi. W ogóle powszechnie lekceważono tego typu zmiany skórne. Nie wiele też wiedziano o tej chorobie, zwłaszcza o czynnikach etiologicznych.
Nie było także tylu, co obecnie producentów przeciwtrądzikowych preparatów farmakologicznych oraz kosmetyków. Obecnie sytuacja jest zupełnie odmienna i zapewniam, że znacznie korzystniejsza dla Czytelników poszkodowanych trądzikiem. W Polsce można zastosować ponad 250 preparatów przeciwtrądzikowych produkowanych przez ok. 120 firm krajowych i zagranicznych.
Zatem niezbędne jest dostarczenie społeczeństwu informacji o tych preparatach oraz o nowych metodach leczenia zmian trądzikowych.
Dla ciekawości podam, że kilkadziesiąt lat temu w Polsce w leczeniu trądziku stosowano, między innymi:
O zewnętrznie: maść ichtiolowa, maść borna, maść siarkowa, maść kamforowa, maść rtęciowa, maść cynkowa, maść dziegciowa, maść ołowiowa (wszystkie na wazelinie), spirytus salicylowy, pasta cynobrowo-siarkowa. W latach sześćdziesiątych stosowano już maść stilboestrolową, encortolonową, z dodatkami antybiotyków (oxyterracyna, neomycyna, gramicydyna, tyrotrycyna). Później okazało się, że zastosowanie sterydów do leczenia trądziku było pomyłką i przyniosło więcej szkody niż pożytku. Podobnie było z maścią ołowiową, dziegciową (smołową), rtęciową, czy borną. Chociaż (jak już o tym wspomniałem) w dzisiejszych czasach nadal można spotkać się z zalecaniem przez lekarzy sterydów fluorowanych do leczenia trądziku młodzieżowego czy różowatego. Pozostawiam to jednak bez komentarza.
O wewnętrznie: duże dawki witamin (w latach sześćdziesiątych próby z biotyną = witaminą H, witaminą H1 = PABA, witaminą F99), rzadko antybiotyki czy sulfonamidy (jedynie w ciężkich postaciach), ponadto hormony. Pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych pojawiły się na naszym rynku znany płyn Acnosan, maść i aerozol Oxycort, maść Tormentiol i maść chlorchinaldin H, które były nowoczesnymi lekami stosowanymi w leczeniu trądzików. Dominował również niewłaściwy pogląd o skuteczności i celowości podawania (zewnętrznie i wewnętrznie) hormonów - Locacorten, Cortineff, Stilboestrolum.
W latach czterdziestych, pięćdziesiątych i sześćdziesiątych w leczeniu trądziku zastosowanie miały także: lactotherapia (domięśniowe wstrzykiwanie mleka), auto- i heterohemotherapia (domięśniowe wstrzykiwanie krwi własnej lub obcej), panodinum, delbecyna (białka bakterii, nieswoiste szczepionki), które należą do tak zwanych bodźcowych metod leczenia.
Nadmierne, niekontrolowane i nieprzemyślane podawanie antybiotyków
i sulfonamidów, jakie miało miejsce w latach siedemdziesiątych
i osiemdziesiątych - sprawiło, że obecnie kilkudniowe stosowanie wielu chemioterapeutyków, nawet na skórę, jest powodem powstania na nie oporności (odporności) bakterii i tym samym braku ich skuteczności. Dotyczy to, np. neomycyny, tetracyklin, gramicydyny, sulfatiazolu, sulfanilamidu (popularny niegdyś Pabiamid). Wiele sulfonamidów i antybiotyków wycofano z użytku, bowiem straciły swoją wartość terapeutyczną. Zresztą o powszechnym wśród bakterii wzroście odporności na antybiotyki świadczy historia dawek penicyliny. Na początku, wkrótce po wprowadzeniu penicyliny (lata czterdzieste) stosowano ją w dawce kilkudziesięciu tysięcy jednostek, obecnie, aby pokonać bakterie należy jej podać kilka milionów jednostek (!). Ten przykład doskonale obrazuje tragiczną sytuację chemioterapii. Bakterie bowiem nie “śpią" i nieustannie mutują - uodparniając się skutecznie na naszą “broń przeciwchorobową".
Bezcelowe okazało się także podawanie ogromnych dawek witamin, które niejednokrotnie zaburzały homeostazę (stałość, równowaga środowiska wewnętrznego każdego ustroju) organizmu, zaostrzając objawy trądziku. Dziś wiemy, że owszem, należy podawać witaminy, ale w rozsądnych dawkach
i zestawach (witaminowo-mineralnych).
W leczeniu trądziku zastosowanie miały również (do dziś aktualne) naświetlania promieniami ultrafioletowymi
5.Skojarzone sposoby leczenia
i profilaktyki trądziku:
Trądzik niemowlęcy
Metoda I
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany smarować następującymi preparatami:
Rp. 13.
Nalewka glistnikowa - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Azulan lub Azucalen - płyn - 5 ml
Woda zdrojowa Zuber lub Jan - 50 ml
SP. Składniki wymieszać. Zmiany trądzikowe przemywać 4 razy dz., a następnie cienko posmarować maścią Viosept, Chlorchinaldin lub Tribiotic (patrz rozdz. VI).
Metoda II
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany pędzlować płynem Hemorigen (1 łyżka na pół szkl. wody zdrojowej Jan lub Zuber), albo nalewką majerankową (1 łyżka na 30 ml wody zdrojowej), a następnie posmarować następującą maścią:
Rp. 14.
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Maść z witaminą A - 1 łyżka
Maść Dermovit F lub Linomag - 1 łyżka
Maść Tribiotic - 4 saszetki
Maść Detreomycyna 2% - 1 tubka
SP. Składniki wymieszać starannie. Zmiany trądzikowe smarować 4 razy dz.
Metoda III
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze (patrz rozdz. IV 9).
2. Zmiany przemywać nalewką tatarakową (1 łyżka na 30 ml wody zdrojowej),
a następnie pudrować zasypką Rp. 22, 23, 24 lub posmarować następującą maścią:
Rp. 15.
Pasta cynkowa - 1 łyżka
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Maść Tribiotic lub Chlorocyklina - 4 saszetki (pół tubki)
SP. Składniki starannie wymieszać. Zmiany trądzikowe smarować 4 razy dz.
Skuteczna jest także maść Rp. 27 i Rp. 71.
Trądzik dziecięcy
Leczenie wewnętrzne.
1. Preparat mineralno-witaminowy (patrz rozdz. IV 8).
2. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
3. Woda zdrojowa Helena lub Pieniawa (patrz. IV 9).
4. Mieszanki ziołowe:
Rp. 16.
Owoc bzu czarnego - 1 łyżka
Śliwka suszona - 4 łyżki
Figi suszone - 4 łyżki
Owoc dzikiej róży - 1 łyżka
Owoc głogu - 1 łyżka
Owoc jarzębiny - 1 łyżka
Owoc berberysu lub kaliny - 1 łyżka
Owoc jałowca - 2 łyżki
SP. Zioła przemielić przez maszynkę do mięsa (sitko z oczkami o średnicy 10 mm), dokładnie wymieszać. Trzymając się proporcji przygotować większą ilość mieszanki. 4 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem spadziowym lub propolisowym. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. (rano i wieczorem).
Rp. 17.
Ziele nawłoci - 1 łyżka
Kwiat arniki - 2 łyżki
Ziele hyzopu lub liść szałwi - 1 łyżka
Ziele rozmarynu - 1 łyżka
Ziele drapacza - 1 łyżka
Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka
Ziele majeranku - 1 łyżka
SP. Zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 400 ml wrzącej wody, odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Stosować co drugi dzień. Równocześnie (codziennie) zażywać mieszankę Rp. 16.
Rp. 18.
Korzeń łopianu - 1 łyżka
Kłącze perzu - 1 łyżka
Ziele skrzypu - 1 łyżka
Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka
Korzeń mniszka - 2 łyżki
Liść pokrzywy - 1 łyżka
Liść babki - 1 łyżka
Korzeń prawoślazu - 1 łyżka
Ziele glistnika - 2 łyżki
SP. Zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml lub 2 razy dz. po 200 ml. Stosować co drugi dzień na zmianę z mieszanką Rp. 16.
Leczenie zewnętrzne.
1. Kąpiele lecznicze w olejkach eterycznych oraz w ziołach (patrz rozdz. IV 2 i 9).
2. Naświetlanie skóry (patrz rozdz. IV 3) przy trądziku o cięższym przebiegu.
3. Kosmetyki przeciwtrądzikowe z serii Anty (Soraya), Best (Herba Studio), Normaderm (Vichy), Clearskin (Avon), Antisebum (Dermika), Seventeen (Dax Cosmetics), Nastolatka (Kolastyna), Do młodej cery ( Eris), Clean&Clear (Johnson&Johnson), Effaclar i Effalpha (La Roche-Posay) i Zielona Glinka (Smooth).
4. Maseczki Rp 1, Rp 2 oraz:
Rp. 19.
Nasiona lnu - 4 łyżki
Nasiona wiesiołka - 1 łyżka
Ziele majeranku - 3 łyżki
Imbir mielony - 1 łyżka
Cebula krojona - pół szkl.
SP. Składniki zalać 600 ml wody zdrojowej (Staropolanka lub Wielka Pieniawa), zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Skórę (twarz, szyję, dekolt) posmarować jednolicie maścią propolisową lub tranem, a następnie nałożyć na nią płachty waty lub gazy zmoczone w sporządzonym wyciągu. Trzymać 30 minut, po czym zmyć obficie (za pomocą gąbki do twarzy) w odwarze z korzenia omanu lub w roztworze Azulanu, albo Azucalenu (2 łyżki na 0,5 l wody mineralnej, gazowanej). Stosować co 5-7 dni.
Rp. 20.
Korzeń prawoślazu - 3 łyżki
Porost islandzki lub plecha morszczynu - 3 łyżki
Korzeń lukrecji - 2 łyżki
Mąka ziemniaczna - 3 łyżki
Żelatyna spożywcza - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać i zalać 600 ml wody zdrojowej Wielka Pieniawa lub Staropolanka; zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Skórę (twarz, szyję) posmarować maścią bursztynową lub nagietkową i dokładnie pokryć płatami gazy lub waty zmoczonymi w wywarze. Trzymać 30 minut, po czym skórę zmyć w kwaśnym roztworze: Azulan lub Azucalen 2 łyżki + ocet 10% 2 łyżki + nalewka tatarakowa lub arnikowa 1 łyżka + woda przegotowana 800 ml. Stosować co 5 dni.
Rp. 21.
Zielona glinka - 4 łyżki
Jajko kurze - 1 szt.
Odwar z imbiru lub plechy morszczynu - 250 ml
SP. Składniki wymieszać starannie. Płaty gazy zmoczone w miksturze nakładać na twarz i szyję. Trzymać 30 minut po czym zmyć w odwarze imbirowym lub morszczynowym za pomocą delikatnej gąbki.
5. Skórę pudrować:
Rp. 22.
Zasypka Linomag lub Alantan - 1 łyżka
Zasypka Dermatol - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Stosować na noc.
Rp. 23.
Imbir drobno mielony i przesiany - 1 łyżka
Kurkuma drobno mielona - 1 łyżka
Skrobia ryżowa lub mąka ziemniaczana - 2 łyżki
Dermatol lub mielone tabletki Dolomitu - 1 łyżka
SP. Składniki starannie wymieszać. Skórę pudrować na noc.
Rp. 24.
Imbir drobno mielony i przesiany - 1 łyżka
Puder propolisowy - 1 łyżka
Zasypka Alantan lub Linomag - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Skórę pudrować na noc.
Ponadto skórę można pudrować zasypką Stepin, Framykoin, Cutisan lub Mecloderm (patrz. rozdz. VI).
6. Skórę przemywać płynami Rp. 7, Rp. 43, Rp. 45, Rp. 67, a także:
Rp. 25.
Spirytus salicylowy - 30 ml
Spirytus kamforowy - 30 ml
Azulan lub Azucalen - 5 ml
Spirytus mrówczany - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 30 ml
SP. Składniki zmieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz.
Rp. 26.
Nalewka arnikowa - 15 ml
Nalewka szałwiowa - 15 ml
Nalewka tatarakowa - 15 ml
Spirytus kamforowy
lub mrówczany - 50 ml
Acnosan lub Aflosan - 50 ml
Woda mineralna gazowana - 30 ml
SP. Składniki zmieszać. Skórę przemywać 3- razy dz.
7. Zmiany smarować maściami:
Rp. 27.
Maść Tormentiol lub maść pięciornikowa - 1 tubka
Maść Viosept lub Chlorchinaldin - 1 tubka
SP. Składniki zmieszać. Stosować 3-4 razy dz.
Trądzik młodzieżowy
W przypadku trądziku młodzieżowego o lekkim przebiegu postępować jak
w trądziku dziecięcym. Jeśli jednak zmiany trądzikowe są bardziej nasilone należy zastosować następujące leczenie:
Metoda I
Objawy trądziku średnio nasilone.
Leczenie wewnętrzne.
1. Preparat mineralno-witaminowy + cynku preparaty + gamma linolenowy kwas (patrz rozdz. IV i VI).
2. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
3.Wody zdrojowe (patrz. rozdz. IV 9).
4. Apiterapia: miód propolisowy - 2 razy dz. po 2 łyżeczki lub miód z pyłkiem kwiatowym - 2 razy dz. po 2 łyżeczki); patrz także rozdz. IV 1.
5. Mieszanki ziołowe:
Rp. 28. Mieszanka ziołowa AntyAcne I Fito.
Kwiat lub liść wrotyczu - 1 szkl.
Nasiona wiesiołka - pół szkl.
Ziele majeranku - 1 szkl.
Ziele tymianku lub macierzanki - pół szkl.
Liść mięty - pół szkl.
Korzeń lub liść łopianu - pół szkl.
Ziele rozmarynu - pół szkl.
Ziele nawłoci - pół szkl.
Owoc jałowca - pół szkl.
Korzeń lub ziele mniszka - 1 szkl.
Liść pokrzywy - 1 szkl.
Plecha morszczynu - pół szkl.
SP. Wysuszone i rozdrobnione zioła zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. lub 4 razy dz. po 100 ml. Stosować co drugi dzień naprzemian z mieszanką AntyAcne II Fito.
Rp. 29. Mieszanka ziołowa AntyAcne II Fito.
Owoc jałowca - pół szkl.
Rodzynki - pół szkl.
Owoc dzikiej róży - 1 szkl.
Owoc borówki - pół szkl.
Owoc jarzębiny - pół szkl.
Owoc głogu - pół szkl.
Śliwka suszona - 1 szkl.
Figi suszone - pół szkl.
Owoc bzu czarnego - pół szkl.
SP. Zioła rozdrobnić i zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować
i odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem i pić 2-4 razy dz. po 1 szkl.
Rp. 30.
Liść szałwi - 1 szkl.
Ziele hyzopu - pół szkl.
Ziele rdestu ptasiego lub ostrogorzkiego - 1 szkl.
Ziele skrzypu - 1 szkl.
Kłącze perzu lub ziele poziewnika - 1 szkl.
Liść ortosyfonu lub korzeń wilżyny - 1 szkl.
SP. Zioła zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na na 30 minut; przecedzić. Pić 2-4 razy dz. po 1 szkl. Stosować samodzielnie lub zamiast mieszanki Anty Acne I Fito, ale równocześnie
z mieszanką AntyAcne II Fito.
Rp. 31.
Ziele bluszczyka kurdybanka - 1 szkl.
Kłącze lub liść lepiężnika - pół szkl.
Ziele przytulii - pół szkl.
Liść czarnej porzeczki - pół szkl.
Ziele koniczyny białej - 1 szkl.
Korzeń lub ziele wilżyny - pół szkl.
SP. Zioła zmieszać. 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować i odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dz. po 1 szkl. Stosować samodzielnie.
Objawy trądziku bardzo nasilone.
Leczenie wewnętrzne.
1. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
2. Preparat mineralno-witaminowy + preparaty cynku + gamma linolenowy kwas (patrz. rozdz. IV 8 i rozdz. VI).
3. Antyandrogeny (patrz rozdz. VI).
4. Wody zdrojowe (Zuber, Wielka Pieniawa; rozdz. IV 9).
5. Apiterapia (Royal Jelly 750 - 1 tabl. 2 razy dz. lub Propolis Plus - 2 tabl. 2 razy dz.; patrz rozdz. IV 1).
6. Aromatoterapia (olejek herbaciany - 2 razy dz. po 5 kropli na miodzie spadziowym lub olejek Geranium - 2 razy dz. po 5 kropli na 1 łyżce miodu spadziowego; patrz rozdz. IV 2).
7. Mieszanki ziołowe Rp. 28 i 29 lub 31.
8. Krótkotrwała antybiotykoterapia (Sumamed, Doxycyklina, Dalacin, Davercin; patrz rozdz. VI).
9. Preparat Tołpy (1 tabl. 1 raz dz. przez 42 dni; patrz rozdz. VI) lub Biostymina (1 amp. domięśniowo co 3-5 dni; 10-15 wstrzyknięć).
Leczenie zewnętrzne dla trądziku młodzieżowego średnio i bardzo nasilonego.
1. Kąpiele odkażające (patrz rozdz. IV 9).
2. Aromatoterapia inhalacyjna (patrz. rozdz. IV 2).
3. Maseczki Rp. 1, 2, 20, 21 i 22 lub:
Rp. 32.
Drożdże - 4 łyżki
Mąka ziemniaczana - 2 łyżki
Żelatyna - 1 łyżka
Plecha morszczynu - 2 łyżki
Nasiona lnu - 4 łyżki
SP. Składniki zalać 500 ml gorącej wody, zagotować i szybko odstawić na 30 minut; przecedzić. Zmoczone w wywarze płaty gazy lub waty nakładać na skórę twarzy i szyi uprzednio nasmarowaną maścią Extrall, kremem Ditavene, Cepan, Tointex lub Hepacutan. Trzymać 30 minut, po czym skórę zmyć odwarem skrzypowym lub tatarakowym.
Rp. 33.
Korzeń żywokostu - 3 łyżki
Kwiat lipy - 2 łyżki
Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka
Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka
Owoc dzikiej róży - 2 łyżki
Korzeń lub ziele mydlnicy - 1 łyżka
Żelatyna spożywcza - 2 łyżki
SP. Składniki wymieszać starannie (owoce róży zmielić !). 5 łyżek mieszanki zalać 2 szkl. wody zdrojowej Staropolanka lub Wielka Pieniawa. Zagotować i odstawić na 30 minut; przecedzić. Gazę lub watę zmaczać w wywarze i nakładać na twarz, szyję oraz dekolt uprzednio nasmarowane maścią tranową lub maścią z witaminą A. Trzymać 30 minut, po czym spłukać skórę naparem tymiankowym lub majerankowym.
4. Kosmetyki przeciwtrądzikowe (patrz trądzik dziecięcy).
5. W skórę wcierać maście oraz kremy Rp. 10, 64 lub:
Rp. 34.
Pasta cynkowa - 1 łyżka
Maść nagietkowa - 1 łyżka
Krem Cepan lub maść Extrall - 2 łyżki
Olejek herbaciany lub jałowcowy - pół łyżeczki
Maść Tribiotic lub Detreomycyna 2% - 5 saszetek (1 tubka)
SP. Składniki wymieszać. Zmiany trądzikowe smarować kilka razy dziennie.
Rp. 35.
Maść kamforowa - 2 łyżki
Pasta cynkowa - 2 łyżki
Sok z cebuli
(cebule ucierać na tarce i oddusić) - 3 łyżki
Glicerol - 3 łyżki
Chlorchinaldin lub Viosept - 1 tuba
Propolan - maść - 1 łyżka
Balsam Peruwiański (Balsolan -maść) lub Szostakowskiego - 30 g (3 łyżki)
SP. Składniki ucierać aż do połączenia (sok z cebuli najpierw wymieszać z glicerolem, a potem wlać do pozostałych składników) w jednolitą masę. W skórę wcierać 2-3 razy dz. lub na noc.
Rp. 36.
Balsam Szostakowskiego - 1 łyżka
Balsam Peruwiański (Balsolan) - 1 tubka
Maść siarkowa lub krem Dermaknel - 1 tubka (20 g)
Maść pięciornikowa lub Tormentiol - 1 tubka
Maść Tribiotic lub Oxycort - 5 saszetek (1 tubka).
SP. Składniki starannie wymieszać. Wcierać w skórę 2-3 razy dz.
6. Roztwory do przemywania skóry Rp. 67 lub:
Rp. 37.
Krople miętowe - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Nalewka arnikowa - 10 ml
Nalewka majerankowa - 15 ml
Ocet 10% - 20 ml
Spirytus kamforowy - 50 ml
Spirytus salicylowy lub Acnosan (albo Aflosan) - 100 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 3-4 razy dz.
Rp. 38.
Nalewka z korzenia mydlnicy - 35 ml /g/
Nalewka pięciornikowa - 35 ml
Nalewka tatarakowa - 35 ml /g/
Olejek lawendowy - 5 ml (+ glicerol 5 ml)
Azucalen lub Azulan - 10 ml
Spirytus salicylowy lub kamforowy - 100 ml
Woda mineralna gazowana - 100 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz.
7. Toniki do zmywania twarzy:
Rp. 39.
Sok ze świeżego ogórka lub melona - 50 ml
Glicerol - 30 ml
Olejek lawendowy lub herbaciany - 5 ml
Nalewka mydlnicowa - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 150 ml
SP. Składniki zmieszać w następującej kolejności: olejek + glicerol + nalewka + sok + woda. Przechowywać w lodówce. Skórę przemywać kilka razy dz.
Rp. 40.
Świeży tarty korzeń selera - pół szkl.
Świeży tarty ogórek lub melon - pół szkl.
Świeży tarty ziemniak - pół szkl.
Świeża tarta pietruszka (korzeń) - pół szkl.
Sok z cytryny - 30 ml
Napar z kwiaty lipy - 200 ml
Glicerol - 30 ml
Nalewka z mydlnicy - 30 ml
Woda mineralna gazowana - 50 ml
SP. Utarte warzywa zalać sokiem z cytryny, nalewką mydlnicową, glicerolem, wodą mineralną i naparem lipowym, odstawić na 8 godzin, odcedzić (wygnieść soki w gazie). Uzyskanym płynem przemywać skórę kilka razy dz. Przechowywać w lodówce.
8. Twarz i szyję pudrować zasypkami Rp. 22, 23, 24 lub:
Rp. 41.
Glinka zielona - 1 łyżka
Mąka ziemniaczana - 3 łyżki
Zmielone tabletki Polopiryny S - 1 łyżka
Puder Propolisowy - 2 łyżki
Zasypka Alantan lub Linomag - 2 łyżki
SP. Składniki wymieszać. Skórę pudrować na noc.
Rp. 42.
Zasypka Alantan lub Linomag - 1 łyżka
Zasypka Framykoina, Baneocin,
Nebacetin, Baneopol lub Cicatrex - 1 łyżka
SP. Składniki zmieszać. Skórę pudrować 2-3 razy dz. lub na noc.
9. Skórę przemywać miksturami:
Rp. 43
Nafta kosmetyczna - 50 ml
Olejek lawendowy - 2 ml
Olejek herbaciany - 2 ml
Maść Tribiotic lub Detreomycyna 2% - 4 saszetki lub 1 tubka
Glicerol - 10 ml
SP. Olejki i maście zmieszać z glicerolem, a następnie z naftą. Przed użyciem silnie wstrząsnąć. Skórę przemywać 3-4 razy dz., a następnie zastosować zasypkę lub wybraną maść.
Rp. 44.
Nafta kosmetyczna - 50 ml
Olejek kamforowy 5 ml
Olejek Wetiwerii lub Geranium - 3 ml
Linomag - płyn - 10 ml
Tran - 10 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dz. lub na noc. Następnie zastosować maść lub zasypkę.
Rp. 45.
Benzyna ekstrakcyjna - 100 ml
Olej rycynowy - 5 ml
Olejek oregano lub tymiankowy - 5 ml
Olejek jałowcowy lub cedrowy - 2 ml
Azulan lub Azucalen - 3 ml
Glicerol - 15 ml
SP. Składniki wymieszać w następującej kolejności: Azulan + olejki + glicerol + olej + benzyna. Skórę twarzy i szyi przemywać 2-3 razy dz. lub na noc, a następnie zastosować zasypkę lub maść. Wstrząsnąć przed użyciem.
10. Naświetlanie skóry (patrz rozdz. IV 3).
Metoda II
(dla trądziku średnio i bardzo nasilonego)
Leczenie wewnętrzne.
1. Głodówka 3 dniowa: zażyć leki przeczyszczające (Bisacodyl - 1-2 tabl. 5 mg jednorazowo lub Proszek troisty - torebki 5 g - pół łyżeczki 1-2 razy dz.) w celu dokładnego oczyszczenia jelit z mas kałowych.
2. Przyjmować wody zdrojowe (Zuber, Wielka Pieniawa, Helena, Jan, Staropolanka); patrz rozdz. IV 9.
3. Zażywać doustnie Vitaral (2 draż 2 razy dz.).
4. Pić wyciąg z mieszanki ziołowej Rp. 17 i 18 (na zmianę w ciągu dnia) lub Rp. 28 i 29 (obie codziennie, ale na zmianę, np. 28 rano i wieczorem, a 29 w południe i popołudniu).
5. Preparat Tołpy (1 tabl. 1 raz dz. przez 42 dni; patrz rozdz. VI) lub:
Rp. 46.
Sok z jeżówki (Herbapol Klęka)
lub Immunal (Lek) - 100 g (ml)
Miód z pyłkiem kwiatowym - 4 łyżki
Nalewka z miłorzębu (Herbapol Klęka) - 100 g (ml)
Miód spadziowy - 100 ml (pół szkl.)
Bioaron C (Herbapol Klęka) - 150 g
lub Winko Aloesowe (Aloes Rzgów) - 100 ml
Olejek herbaciany, Geranium lub lawendowy - 5 ml
Panaxan (Herbapol Klęka) - 50 ml
lub Eleutherococcus extrakt (Medexport) - 50 ml
SP. Składniki wymieszać starannie. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.
6. Po 3 dniach głodówkę zakończyć, lecz wymienione wyżej leki (leki przeczyszczające odstawić nadal zażywać. Dołączyć jednak antyandrogeny (dziewczęta; patrz rozdz. VI), sitosterol (chłopcy; patrz rozdz. VI) oraz gamma-linolenowy kwas (patrz rozdz. VI). Ponadto zażywać preparaty czosnku (Alitol Krka - 1 kaps. 2 razy dz.; Alliofil Herbapol - 2 tabl. 2 razy dz. lub Alliogal Gal - 2 kaps. 2 razy dz.).
7. Jeżeli po 30 dniach kuracji, zmiany trądzikowe nie cofają się należy zastosować krótkotrwałą antybiotykoterapię lub sulfonamidoterapię (patrz Sulfonamidy, rozdz. VI, spośród antybiotyków zalecam Sumamed, Davercin, Dalacin, Fucidin lub Doxycyklinę).
Leczenie zewnętrzne - patrz trądzik młodzieżowy średnio i bardzo nasilony.
Trądzik przewlekły
Leczenie wewnętrzne.
1. Dieta (patrz rozdz. IV 5).
2. Wody zdrojowe (patrz rozdz. IV 9).
3. Preparat mineralno-witaminowy (patrz rozdz. IV 8).
4. Mieszanka ziołowa:
Rp. 47.
Liść ortosyfonu - 2 łyżki
Ziele jeżówki - 2 łyżki
Kora kasztanowca - 1 łyżka
Ziele dr
Krzysztof Piekarz
bienias
kanarek
zobaczymy co z tego wydjzie 
