LukaszK
Znaczna część sportowców odnotowuje dolegliwości ze strony układu pokarmowego wywoływane przez ćwiczenia. W ostatnich miesiącach odnośnie tego tematu w literaturze naukowej został przedstawiony dosyć ciekawy opis przypadku – 31-letni mężczyzna, przygotowujący się do zawodów Ironman Melbourne 2016, zdecydował się przetestować działanie interwencji dietetycznej polegającej na modyfikacji spożywanych węglowodanów (1). W rzeczywistości interwencja polegała na eliminacji pokarmów bogatych w FODMAP – w celu zminimalizowania wystąpienia efektu placebo mężczyzna nie został jednak o tym poinformowany. Dodatkowo powiedziano mu, że interwencja może pogorszyć, poprawić lub nie mieć wpływu na funkcjonowanie układu pokarmowego. Wcześniej główny bohater tej historii od dłuższego czasu borykał się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, występującymi u niego zwłaszcza w trakcie oraz po długotrwałych lub wyjątkowo intensywnych wysiłkach. Rozwiązania jakie miał okazję przetestować przed wprowadzeniem interwencji (przestrzeganie diety bezglutenowej, unikanie ostrych przypraw i kofeiny przed wysiłkiem oraz niespożywanie napojów sportowych i wszelkich pokarmów w trakcie wysiłku) nie przyniosły pożądanych rezultatów.
Na początek w oparciu o kwestionariusze oceniono u niego częstość występowania (w skali od 0 – „nigdy” do 9 – „zawsze”) i nasilenia (w skali od 0 – „brak najmniejszych objawów” do 9 – „najgorsze, jakie kiedykolwiek miałem”) dolegliwości ze strony układu pokarmowego podczas stosowania diety zwyczajowej. W kwestionariuszach dolegliwości były podzielane na szereg kategorii: dotyczące górnego (m.in. zgaga, wzdęcia, wymioty, nudności) i dolnego (m.in. skurcze w dolnej części brzucha, biegunka) odcinka przewodu pokarmowego. Wyniki wskazywały na występowanie umiarkowanych lub ostrych dolegliwości ( > 4). Spożycie FODMAP w tym czasie oszacowane na 51 g / dzień.
Następnie przez kolejne 6 dni mężczyzna nadal przestrzegał diety zwyczajowej a jednocześnie wypełniał wspomniane kwestionariusze zawsze na koniec dnia oraz bezpośrednio po wysiłkach. Dodatkowo w tej fazie przy różnorodnych sesjach treningowych (pływanie, jazda na rowerze i bieganie) codziennie wypełniał kwestionariusz dotyczący nasilenia stresu - Daily Analysis of Life Demands in Athletes (DALDA).
W kolejnych 6 dniach zastosowano właściwą interwencję żywieniową, podczas której mężczyzna przestrzegał diety ubogiej w FODMAP. Zadbano by objętość i intensywność treningów w tej fazie był zbliżona do występującej podczas przestrzegania diety zwyczajowej: pływanie 60 minut (wtorek), jazda na rowerze 60 minut (środa), odpoczynek (czwartek), interwały biegowe 70 minut (piątek), jazda na rowerze 180 minut i bieg w stałym tempie 65 minut (sobota) oraz interwały biegowe 65 minut (niedziela). W tej fazie mężczyzna również został zobowiązany do wypełniania kwestionariuszy dotyczących dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz kwestionariusza DALDA.
Spożycie FODMAP podczas 6 dni stosowania diety zwyczajowej było znacznie wyższe niż w fazie przestrzegania diety ubogiej w FODMAP (81 vs. 7 g / dzień).
W porównaniu do diety zwyczajowej nasilenie dolegliwości ze strony układu pokarmowego w ciągu dnia było znacznie niższe podczas przestrzegania diety ubogiej w FODMAP (0-4 vs. 0 – „brak najmniejszych objawów”). Podobnie nasilenie dolegliwości pokarmowych po wysiłkach (0-4 vs. 0 – „brak najmniejszych objawów”) i nasilenie stresu (DALDA) były niższe podczas przestrzegania diety ubogiej w FODMAP.
Mężczyzna opisał uzyskane rezultaty w następujący sposób:
“symptoms were remarkably better compared to habitual period and were basically non-existent during exercise or during the day throughout the intervention period.”
Wnioski/zastosowanie
W szeregu dotychczas przeprowadzonych badań wykazano, że przestrzeganie diety ubogiej w FODMAP przyczynia się do złagodzenia objawów IBS (2). Przedstawiony opis przypadku wskazuje, że dieta uboga w FODMAP może również przyczyniać się do złagodzenia a nawet całkowitego wyeliminowania dolegliwości ze strony układu pokarmowego wywoływanych przez wysiłki o wysokiej objętości i/lub intensywności.
Fermentujące oligosacharydy, monosacharydy i disacharydy oraz poliole (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols, FODMAP) w znacznych ilościach występują m.in. w pszenicy (fruktany), gruszkach (wysoka zawartość fruktozy w stosunku do glukozy), mleku (laktoza), fasoli (galaktooligosacharydy) i śliwkach (poliole). W tabeli niżej podano więcej przykładów produktów o dużej i małej zawartości FODMAP (3):
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3966170/table/T1
W ramach ciekawostki dodam, że autorzy przestawionego opisu przypadku wcześniej przeprowadzili często cytowane badanie, w którym przestrzeganie diety bezglutenowej przez osoby aktywne fizycznie nie przyczyniło się do poprawy funkcjonowania układu pokarmowego i zwiększenia wydolności fizycznej (4).
Przestrzeganie diety ubogiej w FODMAP może być pomocne w łagodzeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Niemniej jednak w przypadku konieczności eliminacji wielu pokarmów warto podjąć kroki w celu pozbycia się występujących nadwrażliwości, co jest możliwe w efekcie zwiększenia tempa przemiany materii, uzupełnienia niedoborów niektórych składników odżywczych i/lub poprawienia profilu i rozmieszczenia mikroflory jelitowej.
1) Lis i wsp. (2016). Case Study: Utilizing a Low FODMAP Diet to Combat Exercise-Induced Gastrointestinal Symptoms. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 26:481-487. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27097380
2) Dugum i wsp. (2016). Managing irritable bowel syndrome: The low-FODMAP diet. Cleve Clin J Med. 83:655-62.
3) Magge i Lembo (2012). Low-FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterol Hepatol (N Y). 8:739-45.
4) Lis i wsp. (2015). No Effects of a Short-Term Gluten-free Diet on Performance in Nonceliac Athletes. Med Sci Sports Exerc. 47:2563-70.
Na początek w oparciu o kwestionariusze oceniono u niego częstość występowania (w skali od 0 – „nigdy” do 9 – „zawsze”) i nasilenia (w skali od 0 – „brak najmniejszych objawów” do 9 – „najgorsze, jakie kiedykolwiek miałem”) dolegliwości ze strony układu pokarmowego podczas stosowania diety zwyczajowej. W kwestionariuszach dolegliwości były podzielane na szereg kategorii: dotyczące górnego (m.in. zgaga, wzdęcia, wymioty, nudności) i dolnego (m.in. skurcze w dolnej części brzucha, biegunka) odcinka przewodu pokarmowego. Wyniki wskazywały na występowanie umiarkowanych lub ostrych dolegliwości ( > 4). Spożycie FODMAP w tym czasie oszacowane na 51 g / dzień.
Następnie przez kolejne 6 dni mężczyzna nadal przestrzegał diety zwyczajowej a jednocześnie wypełniał wspomniane kwestionariusze zawsze na koniec dnia oraz bezpośrednio po wysiłkach. Dodatkowo w tej fazie przy różnorodnych sesjach treningowych (pływanie, jazda na rowerze i bieganie) codziennie wypełniał kwestionariusz dotyczący nasilenia stresu - Daily Analysis of Life Demands in Athletes (DALDA).
W kolejnych 6 dniach zastosowano właściwą interwencję żywieniową, podczas której mężczyzna przestrzegał diety ubogiej w FODMAP. Zadbano by objętość i intensywność treningów w tej fazie był zbliżona do występującej podczas przestrzegania diety zwyczajowej: pływanie 60 minut (wtorek), jazda na rowerze 60 minut (środa), odpoczynek (czwartek), interwały biegowe 70 minut (piątek), jazda na rowerze 180 minut i bieg w stałym tempie 65 minut (sobota) oraz interwały biegowe 65 minut (niedziela). W tej fazie mężczyzna również został zobowiązany do wypełniania kwestionariuszy dotyczących dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz kwestionariusza DALDA.
Spożycie FODMAP podczas 6 dni stosowania diety zwyczajowej było znacznie wyższe niż w fazie przestrzegania diety ubogiej w FODMAP (81 vs. 7 g / dzień).
W porównaniu do diety zwyczajowej nasilenie dolegliwości ze strony układu pokarmowego w ciągu dnia było znacznie niższe podczas przestrzegania diety ubogiej w FODMAP (0-4 vs. 0 – „brak najmniejszych objawów”). Podobnie nasilenie dolegliwości pokarmowych po wysiłkach (0-4 vs. 0 – „brak najmniejszych objawów”) i nasilenie stresu (DALDA) były niższe podczas przestrzegania diety ubogiej w FODMAP.
Mężczyzna opisał uzyskane rezultaty w następujący sposób:
“symptoms were remarkably better compared to habitual period and were basically non-existent during exercise or during the day throughout the intervention period.”
Wnioski/zastosowanie
W szeregu dotychczas przeprowadzonych badań wykazano, że przestrzeganie diety ubogiej w FODMAP przyczynia się do złagodzenia objawów IBS (2). Przedstawiony opis przypadku wskazuje, że dieta uboga w FODMAP może również przyczyniać się do złagodzenia a nawet całkowitego wyeliminowania dolegliwości ze strony układu pokarmowego wywoływanych przez wysiłki o wysokiej objętości i/lub intensywności.
Fermentujące oligosacharydy, monosacharydy i disacharydy oraz poliole (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols, FODMAP) w znacznych ilościach występują m.in. w pszenicy (fruktany), gruszkach (wysoka zawartość fruktozy w stosunku do glukozy), mleku (laktoza), fasoli (galaktooligosacharydy) i śliwkach (poliole). W tabeli niżej podano więcej przykładów produktów o dużej i małej zawartości FODMAP (3):
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3966170/table/T1
W ramach ciekawostki dodam, że autorzy przestawionego opisu przypadku wcześniej przeprowadzili często cytowane badanie, w którym przestrzeganie diety bezglutenowej przez osoby aktywne fizycznie nie przyczyniło się do poprawy funkcjonowania układu pokarmowego i zwiększenia wydolności fizycznej (4).
Przestrzeganie diety ubogiej w FODMAP może być pomocne w łagodzeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Niemniej jednak w przypadku konieczności eliminacji wielu pokarmów warto podjąć kroki w celu pozbycia się występujących nadwrażliwości, co jest możliwe w efekcie zwiększenia tempa przemiany materii, uzupełnienia niedoborów niektórych składników odżywczych i/lub poprawienia profilu i rozmieszczenia mikroflory jelitowej.
1) Lis i wsp. (2016). Case Study: Utilizing a Low FODMAP Diet to Combat Exercise-Induced Gastrointestinal Symptoms. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 26:481-487. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27097380
2) Dugum i wsp. (2016). Managing irritable bowel syndrome: The low-FODMAP diet. Cleve Clin J Med. 83:655-62.
3) Magge i Lembo (2012). Low-FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterol Hepatol (N Y). 8:739-45.
4) Lis i wsp. (2015). No Effects of a Short-Term Gluten-free Diet on Performance in Nonceliac Athletes. Med Sci Sports Exerc. 47:2563-70.
1
Krzysztof Piekarz
