Style kung-fu/wushu

O chińskich sztukach walki, czyli kung-fu (jak mówi się na Zachodzie), albo wushu (jak mówi się w Chinach) można by wiele pisać. Tutaj krótkie wprowadzenie do zagadnienia, a następnie parę opisów różnych styli. Tak się składa, że swego czasu wyszukiwałem informacje o stylach mało znanych, i stąd taki dość nietypowy zestaw się pojawi (nie licząc yiquan i taijiquan, które są bardziej znane). No to zaczynamy:

KUNG-FU/WUSHU

Ogół chińskich sztuk walki przyjęło się na Zachodzie określać nazwą kung-fu. Kung-fu oznacza jednak nie sztukę walki, a wysoki poziom umiejętności osiągnięty w wyniku ciężkiej, długotrwałej nauki. Może to dotyczyć wielu różnych dziedzin. Jeśli chodzi o chińskie sztuki walki, to bardziej prawidłowa jest nazwa używana w Chinach - wushu, czyli dosłownie: sztuki wojenne. Termin wushu zapisuje się takimi samymi znakami jak japoński termin bu-jitsu.

Wushu dzieli się na xiandai wushu (współczesne wushu) lub jingsai wushu (sportowe wushu) oraz chuantong wushu (tradycyjne wushu), inaczej nazywane minjian wushu (ludowe wushu). Używany na Zachodzie termin kung-fu pokrywa się w zasadzie raczej z chuantong wushu/minjian wushu, nie obejmuje natomiast xiandai wushu/jingsai wushu.

Xiandai wushu/jingsai wushu to przede wszystkim dyscyplina sportowa o aspiracjach olimpijskich. W konkurencji form (taolu) stosuje się podział przede wszystkim na changquan (długa pięść - formy zwykle bardzo akrobatyczne, o ruchach stosunkowo płynnych i dużej dynamice), nanquan (południowa pięść - bardziej stabilne pozycje, mniej akrobacji, dużo fizycznej siły) i taijiquan (ruchy miękkie, pełne gracji, w większości
wykonywane powoli). Uprawiana jest także konkurencja sanda/sanshou, czyli rodzaj walki w rękawicach i ochraniaczach (m.in. na korpus) zbliżona do kick-boxingu, ale z szerokim wykorzystaniem rzutów i zepchnięć z podestu na którym odbywają się walki. W wariancie zawodowym stosuje się mniej ochraniaczy, natomiast wykorzystuje się uderzenia kolanami. Obecnie istnieje tendencja w wariancie zawodowym do dopuszczenia także uderzeń łokciami.

Chuantong wushu/minjian wushu lub w terminologii bardziej popularnej na Zachodzie kung-fu, to nie jedna, określona sztuka walki, a ogromne bogactwo rozmaitych systemów, opartych na bardzo różnych koncepcjach i zasadach. Jest to bogactwo tak duże, że powszechnie stosowane klasyfikacje stanowią nadmierne uproszczenie. Jednak wspomnimy tu o nich ze względu na to że są dość rozpowszechnione.

Chińskie sztuki walki dzieli się zwykle na północne i południowe. Mówi się przy tym, że style północne opierają się na kopnięciach, a południowe na technikach ręcznych. Jednak zarówno na południu Chin spotyka się style zawierające dużo kopnięć, jak i na północy uprawia się wiele systemów nie przywiązujących do kopnięć dużej wagi.

Stosuje się też podział ze względu na związek danego systemu z jednym z głównych ośrodków które wpływały na rozwój sztuk walki, np.: Shaolin (funkcjonuje podział na Shaolin północny i południowy), Wudang, czy Emei. Wiele systemów nie mieści się w tej uproszczonej klasyfikacji.

Popularny jest podział na style zewnętrzne (waijia) i wewnętrzne (neijia). Do zewnętrznych zalicza się zdecydowaną większość, a tylko nieliczne do wewnętrznych. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że style zewnętrzne koncentrują się bardziej na typowym treningu fizycznym, i typowym wykorzystaniu siły, a wewnętrzne bardziej na pracy nad koordynacją pomiędzy umysłem i ciałem, i nad specyficznym sposobem generowania siły przy użyciu całego, stosunkowo rozluźnionego ciała. Podział ten jednak jest bardzo dyskusyjny i stosowany jest głównie z przyczyn historycznych - na początku XX wieku grono mistrzów xingyiquan, baguazhang i taijiquan w Pekinie uznało, że systemy te mają wiele cech wspólnych i w związku z tym zdecydowano o zaliczaniu ich do jednej rodziny neijia. Trzeba zwrócić uwagę, że podziału na systemy zewnętrzne (waijia) i wewnętrzne (neijia) nie należy mylić z podziałem na metody treningowe zewnętrzne (waigong) i wewnętrzne (neigong). W niemal wszystkich bowiem systemach klasyfikowanych jako zewnętrzne
wykorzystuje się bowiem w mniejszym lub większym stopniu trening neigong.

Określony styl kung-fu to nie tylko zestaw technik, czy form. To zawsze pewien system wzajemnie z sobą związanych metod treningowych (gongfa) i koncepcji (quanli). Wszystkie metody treningowe, łącznie z wykorzystywanymi w wielu stylach formami, stanowią ilustrację teorii danej szkoły, służąc poznaniu i praktycznemu opanowaniu jego koncepcji i rozwinięciu charakterystycznych dla danego stylu umiejętności. To jest pewien wyróżnik
szkół autentycznego kung-fu (chuantong wushu).

Organizowane są zawody sportowe w których startują przedstawiciele tradycyjnego kung-fu/wushu. Różnica w stosunku do jingsai wushu polega jednak na tym, że w chuantong wushu rywalizacja sportowa nie jest głównym celem, któremu całkowicie podporządkowany jest proces treningowy, a stanowi tylko pewien element znacznie szerszej całości. Kung-fu (chuantong wushu) nie jest zatem tylko dyscypliną sportową, w której liczą się wyniki na zawodach i odbywa się proces selekcji tych, którzy rokują w tym kierunku największe nadzieje. Kung-fu jest dla każdego i może być uprawiane przez całe życie. Odpowiedni
system można dobrać w zależności od indywidualnych upodobań, predyspozycji i warunków fizycznych.

W kung-fu przywiązuje się wagę nie tylko do rozwinięcia umiejętności walki wręcz, czy z bronią, ale także do wszechstronnego rozwoju adepta. Wzorcem wojownika kung-fu jest ktoś, kto nie tylko potrafi walczyć, ale posiada szeroką wiedzę. Dla adeptów spoza Chin nauka kung-fu to często także poznawanie bogatej kultury Kraju Środka. W wielu szkołach naucza nie tylko sztuki walki, ale także tradycyjnych metod leczenia (akupresura, akupunktura, ziołolecznictwo) bądź ćwiczeń służących kultywowaniu zdrowia (neigong, qigong). Niektóre systemy kung-fu słyną z walorów zdrowotnych, np. taijiquan i yiquan, w których te same
metody treningowe służą zarówno rozwojowi umiejętności walki jak i zdrowiu ćwiczącego. Wielki nacisk kładzie się także na postawę etyczną adepta - wude (dosłownie: cnoty wojownika). Mówi się: "Ucząc się sztuki walki, przede wszystkim uczysz się być dobrym człowiekiem".

Głównych odmian chińskich sztuk walki można wyróżnić kilkadziesiąt, a ze stylami mniej znanymi i podstylami co najmniej kilkaset. Tutaj tylko niewielka część (nazwy podane zostały w transkrypcji pinyin w wymowie języka ogólnochińskiego; w nawiasach podano nazwy w innych transkrypcjach lub pochodzące z lokalnych dialektów):

Baguazhang (Pakua Chang)
Baihequan (Pak Hok Kuen)
Baimeiquan (Pak Mei Kuen)
Bajiquan
Cailifoquan (Choy Lee Fut Kuen)
Chuojiao
Fanziquan
Hongjiaquan (Hung-gar Kuen)
Jingangziranchui
Liuhebafaquan (Liu ho pa fa ch'uan)
Meihuazhuangquan
Mizongquan
Piguaquan
Sanhuang Paochui
Taijiquan (T'ai Chi Ch'uan, Tai Chi)
Tanglangquan (styl modliszki)
Tantui
Tongbiquan
Xiajiaquan (Hop-gar Kuen)
Xingyiquan (Hsing-i ch'uan)
Yanqingquan
Yiquan (I-ch'uan), znany również jako Dachengquan (Ta Ch'eng Ch'uan)
Yongchunquan (Wing Chun Kuen, Wing Tsun Kuen, Ving Tsun Kuen)
Zhoujiaquan (Chow-gar Kuen)
Ziranmen (Tzu jan men)

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

Ostatnio pewien znajomy Bułgar zaproponował mi abyśmy organizowali w jego kraju seminaria kung-fu jest to poważny człowiek lekarz medycyny praktykujący w Bułgaria jak i w UK...Uczył się od grand mistrza kung-fu który uczestniczył by w tym przedsięwzięciu........Czy może nie napisać mi co o tym myslicie...Dodam że ja z kung -fu miałem dość mała styczność jestem tylko pośrednikiem...Pozdrawiam Serdecznie

YIQUAN

Yiquan (styl mentalny), znany też jako dachengquan (styl wielkiego osiągnięcia) jest jedną z dynamicznie rozwijających się i zdobywających sobie popularność w Chinach i poza nimi odmian kung-fu/wushu. Powstał on na bazie klasycznego stylu wewnętrznego xingyiquan (hsing-i ch'uan). Wpłynęły na niego jednak także inne systemy wewnętrzne: baguazhang (pakua chang) i taijiquan (t'ai chi ch' uan). Niekiedy mówi się, że yiquan dysponuje eksplozywną siłą jak xingyiquan, dynamicznym, zwinnym poruszaniem się jak baguazhang i miękką neutralizacją akcji przeciwnika jak taijiquan. Yiquan nie powstał jednak przez dodanie elementów tych sztuk walki, ale raczej poprzez wydobycie ich "esencji". Także inne systemy chińskie miały pewien wpływ na ukształtowanie się yiquan. Nie bez znaczenia były również kontakty twórcy yiquan – mistrza Wang Xiangzhai (1885-1963) z europejskimi bokserami i japońskimi judokami. Yiquan, jak wskazuje sama nazwa systemu, ogromną uwagę poświęca wykorzystaniu pracy mentalnej w treningu. W odróżnieniu od większości
klasycznych chińskich systemów nie stosuje się tu natomiast ćwiczenia form. Nacisk położony jest nie na opanowanie dużej liczby technik, ale na rozwinięcie specyficznej percepcji ciała i siły, osiągniecie specyficznej koordynacji oraz "jedności umysłu i ciała", poznanie i zrozumienie zasad i prostych, dających się elastycznie dostosować do sytuacji metod. Bazuje się na "naturalnych zdolnościach" (benneng) i rozwija spontaniczność. Trening składa się z dwóch głównych elementów: metody podstawowe i trening walki. Na
metody podstawowe składają się: ćwiczenia pozycyjne zhan zhuang, ćwiczenia w powolnym ruchu shi li i moca bu, ćwiczenia dynamiczne fa li i praca z oddechem shi sheng. Trening walki dzieli się na dwie grupy: tui shou (przepychanie rąk) i san shou (wolna walka). Wykorzystuje się głównie uderzenia pięścią, dłonią, przedramieniem, łokciem, barkiem, głową, biodrem, kolanem i kopnięcia, a także odrzucenia i obalenia przeciwnika.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

Dobra robota Dawaj dalej

Doradca w działach: Mieszane sztuki walki - MMA i Style tradycyjne
"Należy być silnym jak lew, a zarazem szlachetnym jak kwiat. Poprzez trening można dotrzeć do bram niebios."- Sosai Masutatsu Oyama

TAIJIQUAN

Taijiquan (Tai Chi, T'ai Chi Ch'uan), to chińska sztuka walki zaliczana do grupy tzw. systemów wewnętrznych (neijia) Kung-Fu/Wushu. Opiera się na koncepcji Taiji (dosłownie: wielki kraniec) - pierwotnej jedności z której wyłaniają się komplementarne siły yin i yang. Trening obejmuje głównie tzw. ćwiczenia podstawowe (jibengong), formy, czyli złożone układy ruchowe (taolu), w tym z bronią, ćwiczenia z partnerem nazywane przepychaniem rąk, lub pchającymi rękoma (tui shou) oraz naukę walki i samoobrony. Trening jest znacząco różny od treningu większości sztuk walki, w tym tak zwanych zewnętrznych (waijia) odmian Kung-fu/Wushu. Nie koncentruje się na typowo rozumianym treningu fizycznym, lecz raczej na pracy nad szczególną koordynacją ciała, a przede wszystkim koordynacją pomiędzy umysłem a ciałem, w oparciu o klasyczne koncepcje chińskiej nauki, takie jak qi (ch'i) - energia witalna i nei jin (nei chin) - siła wewnętrzna. Zgodnie z założeniami yi (umysł) prowadzi qi (energię witalną), a qi z kolei prowadzi ciało. Energię witalną qi uważa się za główne źródło tak zwanej siły wewnętrznej (nei jin), jaką posługuje się adept taijiquan. W niektórych szkołach stosuje się obecnie interpretację klasycznych pojęć bardziej zgodną ze stanem współczesnej nauki. Taijiquan dzieli się na różne style, z których najbardziej znane i popularne to: Chen, Yang, Wu, Hao i Sun. Trening taijiquan kojarzy się zwykle z powolnym, płynnym wykonywaniem zestawów ruchów, tak zwanych form. Jednak wiele form taijiquan łączy zarówno ruchy powolne jak i dynamiczne. W XX wieku zaczęto w coraz większym stopniu wykorzystywać taijiquan jako formę ćwiczeń dla zdrowia, relaksu i dobrego samopoczucia. W rezultacie obecnie często ćwiczy się taijiquan pomijając aspekt bojowy. Niektórzy z ćwiczących wręcz nie wiedzą, że jest to sztuka walki. Istnieją jednak także szkoły autentycznego taijiquan.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

KUNG FU - STYLE SYCZUAŃSKIE

"Wszystkie sztuki walki pochodzą z Shaolinu". W tym popularnym powiedzeniu wiele jest przesady, stanowi ono jednak doskonałe potwierdzenie sławy i uznania, jakim cieszy się ten położony w prowincji Henan ośrodek buddyzmu i sztuk wojennych. Zwolennicy systemów wewnętrznych równą czcią otaczają górę Wudang, gdzie mieści się zespół świątyń taoistycznych. Istnieje powiedzenie "Północ ma Shaolin, południe ma Wudang". Ośrodek Wudang stawiany jest więc na równi z Shaolinem. Nieco w cieniu Shaolinu i Wudang pozostaje ośrodek Emei w prowincji Sichuan (Syczuan). Tym niemniej wśród znawców chińskich sztuk pięści, systemy związane z Emei również cieszą się wielkim poważaniem.

Góra Emei (3099 m), jedna z świętych gór buddyzmu w Chinach, z dawien dawna uważana była za miejsce szczególne. Już w okresie dynastii Wschodniej Han (25-220 n.e.) zaczęły tam powstawać klasztory taoistyczne, zaś w epoce Tang (618-907) świątynie buddyjskie. W okresie największego rozkwitu istniało tam około stu klasztorów buddyjskich.

Początki kung-fu z Emei otoczone są nieprzeniknionym mrokiem. Pierwsze wzmianki pochodzą z okresu Tang (618-907), lecz dopiero w epoce Ming (1368-1644) pojawiają się konkretne charakterystyki. Z tego okresu pochodzi "Pieśń o sztuce pięści taoisty z Emei", autorstwa Tang Shunzhi. Z tekstu tego dowiadujemy się, że ówczesna sztuka walki z Emei stanowiła syntezę elementów buddyjskich i taoistycznych.

Wykorzystanie elementów o różnym pochodzeniu, łączenie technik twardych i miękkich, treningu zewnętrznego z wewnętrznym, pozostało zasadą i cechą charakterystyczną systemów powstających w okolicy Emei aż do naszych czasów. Wspólne dla wielu z nich jest także preferowanie technik ręcznych, szerokie stosowanie przechwytów i dźwigni, walka w krótkim dystansie, częste napieranie ciałem.

Bardzo często różne style syczuańskie traktuje się jako podstyle stylu Emei. Błędny jest jednak pogląd, jakoby wyłoniły się one wszystkie z jakiegoś pierwotnego stylu Emei, w wyniku jego ewolucji. W gruncie rzeczy większość z nich źródło swe ma w rozmaitych systemach pochodzących z innych części Chin. O tym, że zaliczane są one do wspólnej rodziny Emei decyduje, że uległy one charakterystycznemu przetworzeniu.

Systemów zaliczanych do grupy Emei można wymieniać wiele. Niektóre z nich to: fang men, sheng men, sun men, jianghequan, minghaiquan, meisiquan, sungxipai neijiaquan, ziwuquan, jingang chan ziranmen, tiebi jingangchui. Grupę popularnych systemów określa się jako wu hua ba ye - pięć kwiatów i osiem liści. Pięć kwiatów to: huanglin pai, dianyi pai, qingcheng pai, tiefo pai i qingniu pai. Osiem liści to: yue men, seng men, zhao men, du men (cztery duże style), zi men, hong men, hui men i hua men (cztery małe style). Tutaj przedstawimy krótkie charakterystyki systemów zaliczanych do ośmiu liści Emei.

CZTERY DUŻE STYLE

YUE MEN

Syczuański styl Yue stanowi jedną z wielu odmian uprawianego w wielu częściach Chin systemu Yue, którego twórcą był podobno słynny generał Yue Fei (1103-1141, uważany także za twórcę xingyiquan oraz stylu szponów orła). Główne formy stylu to: łączenie murów, pięć tygrysów, sześć harmonii, sześć krótkich uderzeń. Pozycje są niskie. Uderzenia krótkie, często atakuje się ciałem. Szeroko wykorzystywane są dźwignie. Miękkość i twardość dopełniają się wzajemnie. Techniki obronne są miękkie, okrężne, ataki natomiast gwałtowne, pełne mocy. Ośrodki stylu to miasta Chengdu, Zhouqing i Zigong.

SENG MEN

Różne źródła podają rozbieżne informacje na temat powstania i historii seng men. W większości zgodne są one jednak co do tego, że prekursorem systemu był mnich (seng) z Shaolinu. Kontrowersje dotyczą tego, kiedy przybył on do prowincji Sichuan i jak się nazywał.

Niektóre z form systemu to: wielkie kroki, pojedyńcze bicze, cztery zamknięte bramy, ręka Buddy, rozwijanie kokonu jedwabnika. Ćwiczone są także formy podwójne. Naucza się posługiwania kilkunastoma rodzajami broni. Wśród metod treningowych znajdują się m.in. ćwiczenia w poruszaniu się na wbitych w ziemię palach i trening w specjalnych kamizelkach obciążających. Stosuje się prawie wyłącznie techniki ręczne. Kopnięcia są z reguły pozorowane, a jeśli egzekwuje się je, to tylko do wysokości kolan. Nacisk kładziony jest na techniki dźwigni i krótkie uderzenia, często wykorzystuje się uderzenia barkiem.

ZHAO MEN

Stworzenie pierwowzoru systemu legenda przypisuje pierwszemu cesarzowi dynastii Song - Taizu. Styl ten, jako hongquan (czerwona pięść) lub Taizuquan znany jest w Chinach północno-zachodnich. Istnieją dwie wersje dotyczące sprowadzenia go do prowincji Sichuan. Zgodnie z pierwszą dokonał tego Zhang Tianhu, przybywając z prowincji Shaanxi w erze Xianfeng (1851-1862) dynastii Qing. Według drugiej wersji człowiek ten nazywał się Zhang Tianfu i przybył z prowincji Gansu w okresie panowania cesarza Guangxu (1875-1903). System hongquan wchłonął w Syczuanie wiele elementów miejscowych, przekształcając się w Zhao men w okresie Republiki Chińskiej (1911-1949).

Ważniejsze formy stylu to: krzyż, siedem gwiazd, wielka czerwona pięść, mała czerwona pięść, kwiat śliwy, czarny tygrys. Ruchy są szybkie i silne. Często stosuje się techniki nożne.

Obecnie styl Zhao uprawiany jest w miastach Chengdu, Chongqing i Zigong.

DU MEN

Pierwowzór stylu został podobno sprowadzony do Syczuanu z prowincji Jiangxi w okresie Qianlong (1736-1796). Nazwa systemu, według jednej wersji, pochodzi od nazwiska człowieka, który jako pierwszy nauczał go w Syczuanie (Du Guangyin), zgodnie z inną du w nazwie stylu oznaczać ma neutralizację ataku.

Początkowo nie ćwiczono form, a tylko pojedyncze techniki i ćwiczenia podstawowe (jibengong). Obecnie system zawiera m.in. następujące formy: trójkąt, sześć harmonii, siedem gwiazd, napieranie ciałem. Stosuje się worki do treningu uderzeń i słupy do ćwiczenia napierania ciałem. Pozycje są wysokie. Podkreśla się znaczenie koordynacji górnej i dolnej części ciała. Bazę systemu stanowi osiem technik przechwytów i dźwigni.

CZTERY MAŁE STYLE

ZI MEN

System sprowadzony do Syczuanu przez Li Guocao z prowincji Hubei w 1919 roku. Opiera się przede wszystkim na ćwiczeniu pojedynczych sekwencji, które naśladują pewne znaki pisma chińskiego (zi). Uderzeniom towarzyszy dźwięczny wydech przez nos.

HONG MEN

Pochodzi od systemu Hongquan (nazwa zapisywana innym znakiem niż w hongquan który stał się pierwowzorem opisanego wyżej systemu Zhao men), ćwiczonego w triadach. Styl ten najbardziej zbliżony jest do wersji Hongquan uprawianych nad rzeką Jangcy (Changjiang). Dostrzegalne jest też pewne podobieństwo do Hongquan (Hung kuen) z okolic Guangzhou (Kanton). Ruchy są gwałtowne, uderzenia silne.

HUI MEN

Pod nazwą Hui men występują 3 różne systemy:

1. Sprowadzony w okresie Guangxu (1875-1909) z prowincji Jiangxi przez człowieka nazwiskiem Liu. Nacisk kładzie się na atak i wykorzystanie energii zgromadzonej w dantian (obszar podbrzusza).

2. Powołujący się na rodowód sięgający klasztoru Shaolin. Techniki są stosunkowo proste, ruchy gwałtowne. Wyzwalaniu energii towarzyszy okrzyk.

3. Nauczany przez człowieka nazwiskiem Yang Ceng'er w erze Guangxu (1875-1909). Najbardziej znana forma nosi nazwę płatki śniegu. Pozycje są dość niskie. Techniki ręczne różnorodne, kopnięcia niskie i krótkie. Preferowany jest krótki dystans, akcje w zwarciu. Przedstawiciele stylu mawiają: "oczy jak błyskawica, ciało zwinne, ręce jak szpony, nogi zlepione z nogami przeciwnika".

HUA MEN

Twórcami hua men (hua - neutralizować) według różnych źródeł byli:

1. Pewnien mistrz chan (jap. zen), w okresie Guangxu (1875-1909).

2. Yang Shichen, w okresie Republiki Chińskiej (1911- 1949).

3. Huang Jichuan z prowincji Jiangxi.

Podstawowe formy: pojedyncza pięść, cztery bramy, osiem neutralizacji, 36 zamykających rąk. Spośród broni często stosuje się kij lub dwie krótkie pałki. Teoria opiera się na "Księdze przemian" (Yijing/I ching). Podkreśla się znaczenie miękkiej neutralizacji i wykorzystanie "pożyczonej siły". Ręce poruszają się zręcznie, kroki są szybkie. Stosuje się uderzenia, dźwignie i rzuty. Eksperci stylu celują w użyciu "siły jednocalowej" (wyzwalanie możliwie dużej energii przy uderzaniu z bliskiej odległości, bez uprzedniego wycofania pięści). Główne ośrodki to Chengdu i Chongqing.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

SUN BIN QUAN

Sun Bin quan - boks Sun Bina, nazywany jest również dajiaquan (boks dużej formy) oraz changxiuquan (boks długich rękawów). Przedstawiciele stylu uważają, że jego twórcą był Sun Bin, żyjący w okresie Walczących Królestw (V-III w p.n.e.), kojarzony przez wiele wieków ze słynnym teoretykiem sztuki wojennej Sun Wu (zgodnie z wynikami najnowszych badań były to dwie różne osoby).

W ostatnich latach istnienia cesarstwa (początek XX wieku) Zhang Bashi z Guantao w prowincji Shandong (obecnie na terenie prowincji Hebei) przekazał ten system niejakiem u Yang Mingzhai. Yang w latach 1918-1936 był instruktorem w Instytucie Guoshu (Kuo Shu) w Qingdao. Obecnie style uprawiany jest w prowincji Shandong (Jinan, Qingdao, Zibo, Liaocheng).

Adepci stylu atakują seriami technik. Dużą wagę przywiązuje się do ruchów okrężnych, spiralnych, skrętów ramion. Formy dzielą się na wysokie, średnie i niskie.

W traktacie o stylu czytamy: "Sun Bin pozostawił changxiuquan - 360 technik wzajemnie się łączy; nogi jak u koguta, talia smoka, charakter małpy, wzrok jastrzębia, ramię wielkiej małpy".

CUQUAN

Cuquan jest stylem uprawianym w prowincji Gansu (Chiny północno-zachodnie) od ponad 250 lat. Zgodnie z przekazami, niejaki Wang Kecong z Lanzhou poznał ten system od wędrownego taoisty. Ruchy formy są zwarte, pozycje dość niskie. Nacisk kładzie się na użycie technik nożnych. W technikach rąk wykorzystuje się zarówno pięści, jak i otwarte dłonie. Stosuje się też uderzenia dwoma wyprostowanymi palcami.

GONGLIQUAN

Gongliquan - boks "siły łuku" (istnieje też inny styl gongliquan, w którym gong zapisuje się innym znakiem) uprawiany jest lokalnie w prowincji Shanxi, w miejscowościach Taiyuan i Yuci. Ciało adepta jest jak napięty łuk, a ręce jak wypuszczane z łuku strzały. Siła wyzwalana jest nagle, w sposób sprężysty. Neutralizacji ataku służy miękkie, spiralne użycie siły (tzw. energia jedwabnego kokonu). Teoria mówi: "Ciało atakuje, świadomość chroni". Formy dzielą się na wysokie, średnie i niskie.

CHANGJIAQUAN

Chang Naizhou (1724-1783) pochodził z prefektury Sishui w prowincji Henan. Od najmłodszych lat poświęcił się nauce sztuki walki. Odnosił również sukcesy w klasycznych studiach konfucjańskich. W wieku dojrzałym dużo podróżował, stykając się z ekspertami rozlicznych sztuk walki. Mówi się, że przez pewien czas przebywał w wiosce Chenjiagou - kolebce stylu Chen taijiquan. W oparciu o poznane metody i koncepcje wypracował swój własny, znakomicie dopracowany teoretycznie, syntetyczny system.

Twórca Changjiaquan pozostawił swym następcom ilustrowaną księgę, poświęconą ćwiczeniom zdrowotnym i sztuce walki. Została ona w przeredagowanej wersji opublikowana w 1932 roku.

Chang miał wielu uczniów. Do najwybitniejszych należeli Chai Rugui, Gao Liugeng i Li Qingwen. Spadkobiercy systemu w ósmym pokoleniu nauczają obecnie w ChRL, w prowincji Henan.

Teoria Changjiaquan wykorzystuje koncepcje "Księgi przemian" i tradycyjnej chińskiej medycyny. System łączy elementy zaczerpnięte z różnych źródeł: szkół twardych i miękkich, zewnętrznych i wewnętrznych. Bazę systemu stanowi forma o nazwie 24 znaki (chodzi o 24 słowa-klucze, określające zasady systemu). Inne formy to luohan, czarny tygrys, biały tygrys, uderzenia armatnie. We wszystkich ruchach twardość i miękkość przenikają się wzajemnie zgodnie z zasadą yin-yang. Świadomość kieruje qi (ch'i), qi prowadzi ruch. Nacisk kładziony jest na zwinność, ciągłość akcji, oszczędność energii. Ekspert stylu nie atakuje pierwszy, powinien jednak być w stanie przewidzieć i wyprzedzić atak przeciwnika. Odprężony, musi być jednocześnie czujny i gotowy do akcji. Wśród stosowanych broni znajdują się m.in.: kij, włócznia, miecz, halabarda i bicz.

Teoria stylu mówi: "Ruchy głowy powinny być szybkie jak ważka muskająca powierzchnię wody, uderzenia pięści mocne jak kozioł atakujący rogami, ruchy talii powinny naśladować kaczkę potrząsającą kuprem, praca nóg musi być płynna jak lot jaskółki wśród drzew".

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

No ta teraz coś lekko zaskakującego...

STYL KACZKI

W starej kronice, pochodzącej z okresu panowania dynastii Tang (618-907), wspomina się, że w prowincji Sichuan, niedaleko góry Emei żył taoista, który hodował kaczki - obserwując i naśladując ich ruchy. Takie miały być początki jednej z niezwykle oryginalnych odmian kung-fu (wushu). Niewiele jednak wiadomo o losach tej sztuki na przestrzeni następnych stuleci. Dopiero w 1953 roku nijaki Li Engui po raz pierwszy zademonstrował styl kaczki szerszej publiczności. Li Engui był uczniem Cao Zuoru, którego nauczycielem był z kolei Zhang Xishun. O tym ostatnim wiemy, że w drugiej połowie XIX wieku mieszkał w Yingkou, w prowincji Liaoning, gdzie był szefem lokalnej organizacji ekspertów sztuk walki, zarabiających na życie eskortowaniem transportów kupieckich. Do tego sprowadza się niestety cała nasza wiedza o historii przekazu uprawianego współcześnie systemu yaxingquan. Ćwiczony jest on w Tianjinie, Tangshanie i w kilku miejscowościach w prowincji Jilin. Podobno pierwotnie styl ten składał się z 12 form. Dziś niestety znana jest tylko jedna, złożona z 62 sekwencji. W niezwykle przemawiający do wyobraźni sposób odzwierciedla ona charakterystyczny sposób poruszania się kaczki: ciało kiwa się na boki, pochyla w przód i w tył, głowa wysuwa się do przodu i cofa w rytm kroków, tułów unosi się i opada. Techniki naśladują między innymi rozkładanie skrzydeł, otrząsanie z wody oraz walkę o pokarm. Chociaż dla postronnego widza niektóre z elementów formy wydają się mieć niewielką wartość praktyczną, system ten posiada jednak niezaprzeczalne walory bojowe. Wśród metod stosowanych w walce znajdują się m.in. uniki, uderzenia naśladujące machanie skrzydłami, a także liczne niskie kopnięcia. Poza czysto zewnętrznym naśladownictwem ruchów, w technice i taktyce stylu znalazły odbicie takie cechy charakteryzujące podobno kaczkę, jak...spryt i przebiegłość.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

No to teraz bardziej bojowa ptica:

STYL KOGUTA

Wśród licznych systemów chińskiego wushu (kung-fu) niemało jest takich, których powstanie zainspirowane zostało technikami walki zwierząt - i to zarówno dzikich, jak i udomowionych. Spośród tych ostatnich kogut jest stworzeniem, którego waleczność trudno poddać w wątpliwość. Nic dziwnego zatem, że wiele spośród wydanych w ostatnich latach w ChRL specjalistycznych leksykonów, poświęconych sztukom walki, zawiera hasło jiquan - styl koguta (ji oznacza koguta lub kurę, quan - pięść; użycie w opisach stylu terminu gongji nie pozostawia wątpliwości, że chodzi właśnie o koguta).

Techniki i formy koguta występują w różnych odmianach wushu (chociażby w xingyiquan - jedna z 12 form zwierzęcych tego stylu). Tutaj skoncentrujemy się jednak tylko na systemach, dla których techniki koguta stanowią generalną bazę, określanych mianem jiquan. Dostępne mi źródła chińskie wymieniają dwa takie style. Trudno jednak wskazać, czy i jakie zachodzą pomiędzy nimi związki. Poszczególni autorzy wiedzą z reguły o istnieniu tylko jednego, nie mając - jak się wydaje - najmniejszego pojęcia o drugim. Jest to więc zagadnienie wymagające głębszego zbadania. W tym miejscu chciałbym przedstawić tylko krótkie charakterystyki obydwu wersji, stanowiące podumowanie opisów pochodzących z szeregu chińskich źródeł.

Jedna z odmian jiquan uprawiana jest w prowincji Fujian. Jak głosi tamtejsza tradycja, styl koguta powstał około 200 lat temu w prefekturze Yongtai. Obecnie uprawiany jest m.in. w Fuzhou i Jianyang. Formy naśladują zachowanie koguta (niekiedy kwoki) w walce, a także w innych sytuacjach. Ruch łączony jest z bezruchem. Podkreśla się zwinność i umiejętność błyskawicznych zmian. Szczególne znaczenie mają szybkie kroki, uniki, podskoki i niespodziewane ataki. Zwycięstwo należy osiągnąć zwinnością i sprytem. Ważna jest koordynacja wzroku, tułowia i kończyn. W technikach rąk wykorzystuje się otwarte dłonie, pięści i palce. Duża waga przywiązywana jest do oddechu. Okrzyk naśladuje pianie koguta. Wśród podstawowych metod treningowych znajdują się m.in.: stanie na jednej nodze, skoki oraz ćwiczenia zwiększające siłę "pazurów". Do typowych technik należą: "złoty kogut dziobie ryż", "złoty kogut atakuje pazurami z góry", "młody kogut szuka skarbu", "kwoka broni piskląt". Formy stylu to: "trzy bitwy", "cztery bramy", "siedem kroków", osiemnaście metod", trzydzieści sześć rąk" - uszeregowane od prostych do bardziej skomplikowanych.

Teoria systemu głosi m.in.:

oczy to dowódca, szyja to sztandar, ręce i nogi to oddziały wojska,
w obronie ukryty jest atak, z obrony przechodź do ataku,
podstawię akcji obronnej stanowi miękka neutralizacja, miękkie pokonuje twarde,
umysł prowadzi qi (ch'i), qi wspiera siłę.
Niektóre ze źródeł przedstawiają inny system jiquan. Jak już zostało wspomniane, trudno rozstrzygnąć - na podstawie dostępnych materiałów - czy, i ewentualnie w jaki sposób, jest on spokrewniony z tym scharakteryzowanym wyżej. Autorzy opisujący tą wersję utrzymują, że styl koguta powstał około 100 lat temu w prowincji Hunan, gdzie uprawiany jest do dziś. Jego twórcą miał być Zhang Haiquan. "Kogut stoi stabilnie, ale porusza się żywo i zwinnie, w walce używa dzioba i pazurów" - te słowa obrazowo charakteryzują system. Stosowane są techniki "pazurów", kopnięcia, uderzenia głową, a także barkiem i biodrem. Najbardziej charakterystyczne jest ułożenie palców w kształcie dzioba. Istotne znaczenie ma ruchliwość szyi. Wśród metod treningowych poczesne miejsce zajmują ćwiczenia wzmacniające szyję i palce. Okrzyk naśladujący pianie stanowi wyraz mocy i swobody. W postawie "kogut stojący na jednej nodze" wyraża się "solidność" dolnych kończyn i doskonała równowaga. "Głodny kogut dziobiący ryż" oznacza serię szybko powtarzanych uderzeń. Najtrudniejsza sekwencja, w której wykonuje się skomplikowaną serię technik w wyskoku, nosi nazwę: "kogut tratujący klomb". W walce stosuje się zasadę "you xing wu xing" ("jest forma, nie ma formy"), co rozumieć można jako połączenie formy (określonych technik) i "bezforemności" - czyli działań wykraczających poza schemat opanowanej techniki.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

To też moze być lekko szokujące

STYL RYBY

Styl ryby należy do mniej znanych spośród chińskich sztuk walki. Zgodnie z tradycją tego systemu, na przełomie panowania dynastii Ming i Qing (a więc w XVII wieku) w Xianning, w prowincji Hubei mieszkało sześciu przyjaciół, o nazwiskach: Dong, Ge, Han, He, Zhong i Zhuo. Wszyscy oni byli podobno bardzo wykształceni i posiadali przy tym nieprzeciętne umiejętności z zakresu sztuk walki. Szczególnie bliskie były im zasady systemów taoistycznych. Do ich ulubionych sposobów spędzania czasu należały przyjacielskie dyskusje o literaturze, filozofii i sztuce walki. Pewnego razu, gdy przechadzali się wspólnie nad brzegiem jeziora, uwagę ich zwróciły pluskające się w toni ryby. Odnieśli oni wrażenie, że ich ruchy były spokojne i żywe zarazem. Przy okazji spostrzegli, że rybak zarzucający sieć robił to niemalże bez wysiłku. Obserwacje te stały się inspiracją dla poszukiwań, wynikiem których był styl ryby, zwany też stylem rybaka. Ponieważ twórców było sześciu, określa się go niekiedy również jako styl sześciu rodzin.

Podstawowe formy to: "długa pięść sześciu harmonii", "sześć harmonii", "struktura sześciu szeregów", "struktura ośmiu trygramów" i "pływanie". Istnieją także formy podwójne. Podczas ćwiczenia klatka piersiowa jest ściągnięta (nie wypina się), barki i łokcie opuszczone, talia rozluźniona. Ruchy wolne i szybkie łączą się harmonijnie. Twardość i miękkość przenikają się wzajemnie. Qi (ch'i) zatapia się w podbrzuszu. Techniki fa li opierają się na zasadzie określanej jako "brak sił" (w celu eliminacji nadmiernego napięcia). Zwraca się uwagę na pewne podobieństwo do taijiquan - stosuje się m.in. ćwiczenia "pchających rąk" (tak jak w taijiquan oparte na formule 13 form), w trakcie których duża waga przywiązywana jest do wolnego wykonania i minimalizacji użycia siły.

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

SZTUKI WALKI MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH CHIN

Chińskie sztuki walki zdobyły już sobie określoną renomę w świecie zachodnim. Terminy kung-fu (gongfu) i wushu spotyka się w słownikach języków europejskich. Interesujący się wschodnimi sztukami walki potrafią bez trudu wymienić kilka najpopularniejszych systemów pochodzących z Chin, a niektóre wydawnictwa wymieniają ich kilkadziesiąt. Są to jednak zawsze style uprawiane przez Hanów (rodowitych Chińczyków). Tymczasem obszar Chin zamieszkuje wiele mniejszości narodowych, które wypracowały własne, oryginalne metody walki. Niektórzy słyszeli o zapasach mongolskich. Czasami pojawiają się w zachodnich publikacjach wzmianki o tajemniczych sposobach walki Tybetańczyków. Takie chińskie systemy jak Hop-gar kuen (Xia jia quan), czy styl białego żurawia, powołują się na rodowód tybetański (istnieje również inny styl białego żurawia, uprawiany głównie w prowincji Fujian, o innym rodowodzie). Generalnie jednak niewiele wiadomo o sztukach walki różnych narodowości z terenu Chin. Pojawiające się niekiedy wzmianki są nieliczne i niezwykle skąpe. Tym niemniej spróbują przedstawić tutaj skromne rezultaty moich poszukiwań, opartych o chińskie materiały źródłowe, by przynajmniej w niewielkim stopniu zapełnić pustkę niewiedzy, dotyczącej tego interesującego zapewne wiele osób tematu.

Mężczyźni narodowości A'chang z prowincji Yunnan znani są z biegłości w posługiwaniu się szablą. Uprawiają też oni różne odmiany walki wręcz. Szczególnie charakterystyczne są formy: "cztery kierunki" i "krzyż". Obydwie wykonuje się na planie krzyża, z tym że pierwszą rozpoczyna się i kończy na środku, a drugą na końcu jednego z ramion krzyża. Niekiedy ćwiczy się na wbitych w ziemię, tworzących kształt krzyża palach. Istnieją formy naśladowcze, między innymi koguta i małpy.

Sztuka walki narodowości Bai z prowincji Yunnan przypomina style wywodzące się z klasztoru Shaolin.

Metody walki narodowości Bulang (prowincja Yunnan) zawierają m.in. formy żaby. Techniki są krótkie, ruchy żywe, szeroko stosuje się uderzenia łokciem. Do podstawowych metod treningowych należy wykonywanie skoków z jednego wykopanego w ziemi dołu do drugiego. Zwykle przygotowuje się trzy doły.

Sztuka walki narodowości Dai (prowincja Yunnan) sięga swymi korzeniami daleko w przeszłość. Istnieją wzmianki z okresu dynastii Ming (1368-1644). Osiedlanie się Chińczyków w rejonach zamieszkanych przez Dai'ów spowodowało, że włączyli oni do swych metod wiele elementów chińskich. W końcowym okresie panowania Mingów w wioskach narodowości Dai nauczali mistrzowie pochodzący z prowincji Henan i Shandong. Niektóre z ćwiczonych form to "wielka powódź" (walka z wieloma przeciwnikami), "kwiat śliwy", "tygrys rzucający się na ofiarę", "cztery kierunki". Łokcie trzymane są blisko ciała, pozycje mocne, techniki rytmiczne - miękkie i twarde, wykorzystuje się siłę przeciwnika. Mówi się niekiedy, że ruchy zainspirowane zostały pracą czółenka tkackiego. Wiele technik powstało przez naśladowanie zwierząt: tygrysa, słonia, bawołu, jelenia, małpy, pawia, czapli, węża, żaby, kraba. Wykorzystuje się różne rodzaje broni: szablę, podwójną szablę, halabardę, kij, włócznię. Dwie szable używane jednocześnie określane są jako "kły słonia". Podczas świąt odbywają się pokazy łączone z tańcem przy muzyce bębnów.

Trening walki narodowości De'ang (Yunnan) koncentruje się na rozwoju sprawności lewej ręki. De'angowie uważają, że jest to główny element zapewniający pokonanie praworęcznego przeciwnika.

Styl walki uprawiany przez narodowość Dong (w Guangxi - rejonie autonomicznym narodowości Zhuang) opiera się na szybkich, silnych ruchach rąk, rzadko stosuje się techniki nożne.

Mężczyźni narodowości Jingpo (Yunnan) nie rozstają się nigdy z bronią przypominającą szablę umieszczoną na drzewcu (w rodzaju halabardy). W technikach odzwierciedlone zostały ruchy charakterystyczne dla pracy na roli, przedzierania się przez dżunglę, walki z dzikimi zwierzętami. Podkreśla się znaczenie zdecydowanego ataku. Wypracowane zostały także metody umożliwiające zwycięstwo w przypadku, gdy utraci się broń. Duże znaczenie mają umiejętności aktorskie, umiejętność oszukania i zaskoczenia przeciwnika. W krytycznej sytuacji wszystko może stać się bronią: garść piasku, własna odzież, a nawet buty. Pokazy uświetniają tradycyjne święto, które odbywa się piętnastego dnia pierwszego miesiąca księżycowego.

Wśród narodowości Lahu (Yunnan) rozpowszechniony jest trening form tygrysa, kaczki, koguta, niedźwiedzia, małpy. Używa się przede wszystkim dłoni i łokci. Podstawową bronią jest rodzaj maczety, którą mężczyźni zawsze noszą przy sobie.

Systemy uprawiane przez narodowość Miao (Yunnan) są bardzo zróżnicowane. Formy są stosunkowo proste, nie obowiązują przy tym ścisłe reguły ich wykonania. Często ćwiczy się z partnerem siedzącym na ramionach. Jedną z broni jest rodzaj fujarki, charakterystycznej dla tej narodowości. Ciekawe jest też użycie jako broni drewnianej ławki. Miao mieszkający w Guangxi uprawiają styl zwany "niskim", ze względu na niskie postawy. Stosuje się w nim dużo przechwytów i dźwigni.

Przedstawiciele narodowości Wa (Yunnan) posługują się przede wszystkim szablą i tarczą. Ruchy są mocne i obszerne.

Wzmianki o sztuce walki narodowości Yao (Guangxi, Hunan) pojawiają się w okresie dynastii Sui (581-618) i Tang (618-907). Postawy są niskie, ruchy krótkie, twarde. Ćwiczenia wykonuje się grupowo. W 1927 roku powstała organizacja stylowa.

Style walki narodowości Yi (Yunnan) są zróżnicowane. Przekaz odbywa się w obrębie rodu i wioski. Podczas świąt odbywają się zawody z towarzyszeniem gry bębnów. W jednej z form współzawodnictwa dozwolone są tylko kopnięcia - kilka ściśle określonych metod.

Podczas gdy na Zachodzie niektórzy mówią o istnieniu w Tybecie niezwykłych, bardzo tajemniczych systemów walki, dostępne mi źródła chińskie wspominają tylko o doskonałych umiejętnościach narodowości Zang (Tybetańczyków) w posługiwaniu się szablą. Noszona ona była ukryta pod połami chałata - jej nagłe użycie zaskakiwało przeciwnika. Szybkość była (jest?) kluczowym elementem tej sztuki. Jej świadectwo stanowiła umiejętność porąbania w locie podrzuconego w górę kawałka drewna na jak największą liczbę części.

Narodowość Zhuang stanowi największą liczebnie mniejszość narodową Chin. Zamieszkują oni głównie w ich własnym narodowościowym rejonie autonomicznym Guangxi. Ich sztuki walki mają dużo wspólnego z tzw. stylami południowymi, uprawianymi przez Chińczyków. Dostrzec można związki z tradycyjną filozofią chińską - jedna z ćwiczonych form nosi nazwę "yin-yang".

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi

XI LIANG ZHANG

Xi Liang Zhang (dłoń Zachodniego Liang) jest systemem uprawianym lokalnie w prowincji Gansu i regionie autonomicznym Ningxia w północno-zachodniej części Chin właściwych. Xi Liang to dawna nazwa tego obszaru. Jak twierdzą przedstawiciele stylu, był on znany już w epoce Trzech Królestw (220-280 n.e.). Żyjący wówczas Ma Chao uczył się sztuki yin yang zhang (dłoń yin-yang) od Zhao Yü. Pilny i wytrwały w treningu, czynił szybkie postępy. Zhao Yü widząc jego zapał przekazał mu całą swą wiedzę o sztuce walki. Później Ma Chao zyskał sobie wielką sławę i został generałem. On właśnie zmienił nazwę systemu z yin yang zhang na Xi Liang zhang.

Styl ten wykorzystuje przede wszystkim techniki otwartej dłoni. Dlatego w nazwie występuje słowo zhang (dłoń), a nie - jak w większości chińskich sztuk walki - quan (pięść). Palce są z reguły lekko rozchylone i odchylone nieco w kierunku grzbietu dłoni. W treningu wiele uwagi poświęca się metodom wzmacniającym dłonie. Stosuje się m.in. ćwiczenia "dłoni żelaznego piasku". Oprócz technik dłoni wykorzystuje się też uderzenia łokciem, barkiem i głową. Wśród postaw za najważniejszą uznaje się pozycję "konnej jazdy". Podstawowa forma dzieli się na 36 sekwencji i zawiera 108 technik. Podchas ćwiczenia duch jest skoncentrowany, a qi (ch'i) zatapia się w dantian. Wdech wykonywany jest przez nos, a wydech przez usta. Ciało stabilne, zrównoważone, porusza się jako skoordynowana całość. Istotna jest również koordynacja wewnętrzno-zewnętrzna, dotycząca relacji ducha (shen), umysłu (yi), energii wewnętrznej (qi) i siły fizycznej (li). W ruchach wyraża się siła, odwaga i duchowa pełnia. Mistrzowie mówią: "Bądź stabilny jak góra i tak potężny, by móc obalić górę do morza".

xiang zhidao quanshu zhi jingsui, xian cong zhan zhuang qi