Dawiddddd
POZBIERAŁEM TO WSZYSTKO Z PARU STRONEK ALE NIE CHCIAŁBYM TU ROBIĆ REKLAMY
WSKAZANIA DIETETYCZNE DLA TRENUJĄCYCH KULTURYSTYKĘ
Żmudny proces zdobywania siły i masy mięśniowej w głównej mierze uzależniony jest od odpowiednio dobranej intensywności i objętości treningu jak i od prawidłowego odżywiania. Aby wytrzymać trudy wielogodzinnego wysiłku fizycznego i mieć ze stanu tego efekty w postaci przyrostów mięśniowych należy dostarczyć pracującym mięśniom określoną ilość protein, węglowodanów, tłuszczów, witamin, soli mineralnych. Także częstotliwość spożywania pokarmów jak i zachowanie prawidłowych proporcji wyżej wymienionych składników jest niezbędne w diecie kulturysty. Ważne jest, aby spożywać tylko tyle pokarmów ile organizm może przyswoić, np. w przypadku protein jest to ilość 25 - 30 g w czasie 3 - 4 godzin. Wynika stąd wniosek, że lepiej spożywać 4 - 5 posiłków o mniejszej objętości, niż 3 o objętości większej. Z punktu widzenia kulturysty najważniejszym składnikiem odżywiania jest białko (proteina od greckiego słowa proteion). Stanowi ono główny materiał budulcowy mięśni i innych tkanek organizmu. Poza nim istotną rolę w procesach energetycznych odgrywają węglowodany, które aktywizują energię potrzebną do dużych wysiłków. Tłuszcze są nośnikiem rozpuszczalnych w nich witamin i materiałem energetycznym o bardzo dużej ilości energii (aż 9 Kcal w 1 g. Dla porównania 1 g białka - 4 Kcal, 1 g węglowodanów - 4 Kcal). Witaminy i minerały odgrywają kluczową rolę w metabolizmie i z powodu tego powinny być dostarczane w każdym posiłku. Ogólnie mówiąc dieta kulturysty powinna zawierać następujące elementy:
Proporcje spożywanych produktów powinny być następujące - 60% węglowodanów, 25% protein, 15% tłuszczów.
Wyżej wymienione składniki powinny być czerpane spośród 4 głównych grup żywieniowych: mięso i jaja, produkty ziarniste i orzechy, warzywa i owoce, produkty mleczne. Należy zwracać uwagę na to, aby proces przygotowania tych produktów do spożycia był jak najprostszy i najkrótszy.
Węglowodany zapewniają pokrycie zapotrzebowania organizmu na energię przez bardzo długi okres czasu. Trzeba jednak unikać rafinowanego cukru, czerpać go natomiast z takich naturalnych produktów jak owoce i miód.
Do każdego posiłku powinny być zastosowane jarzyny i to nie ze względu na dużą ilość witamin ale także przez celulozę w nich zawartą. Ułatwia ona dobre trawienie i wydalanie z organizmu niestrawionych resztek.
W pożywieniu równocześnie należy dostarczać organizmowi protein pochodzących z mięsa, ryb, drobiu, mleka, protein zawierających wszystkie kluczowe aminokwasy jak i protein o niepełnej równowadze aminokwasowej zawartych w orzechach i roślinach strączkowych. Przeciętnie potrzeba 2 g proteiny na 1 kg masy ciała dziennie, a w wypadku intensywnego treningu nawet 3 g na 1 kg ciała.
Tłuszcz należy spożywać głównie ze źródeł roślinnych (olej słonecznikowy i sojowy) gdyż zawiera on mniej cholesterolu niż zwierzęcy (masło, smalec).
Zapotrzebowanie organizmu na proteinę zależy od wielu czynników^ Głównym z nich jest aktywność ruchowa, wiek, struktura kostna organizmu. Dlatego ważna jest znajomość zawartości białka w podstawowych produktach jak i wielkość wydatkowanej energii w czasie pracy i treningu. Pozwoli to na świadome zaplanowanie posiłków od strony ilościowej i jakościowej.
Białka pełnowartościowe:
mięso, ryby, wędliny, konserwy rybne i mięsne, drób, podroby
dziczyzna — zawierają około 15% białka
Jaja—11% białka
sery — 20% białka
mleko— 1-3% białka
warzywa, ziemniaki i owoce — 1-3% białka
Białka niepełnowartościowe:
groch, fasola, soja, bób, soczewica — 20% białka
pieczywo, mąka, makarony, kasze — 8-13% białka
Dla kulturysty ważącego np. 80 kg i trenującego 5-6 razy w tygodniu potrzeba około 140g proteiny dziennie. Nie zawsze taka ilość znajduje się w spożywanych produktach. Wzbogacanie tych produktów w białko wprowadzono na zachodzie tworząc całą gamę specjalnych proszków, granulek, pastylek. Proteina jest istotna w diecie kulturysty, jednak nie stanowi jedynego składnika pokarmowego. Należy pamiętać aby znalazły się w nim obok białek również węglowodany, tłuszcze, witaminy i sole mineralne. Dopiero taka kompozycja diety daje gwarancję prawidłowego rozwoju organizmu i osiągnięcia wysokich wyników.
Preparaty odżywcze
Odżywka jst to skoncentrowane pożywienie, dostarczające organizmowi łatwo przyswajalne składniki pokarmowe, czyli substancje budulcowe, energetyczne i regulujące. Produkowane są następujące koncentraty odżywcze:
1) preparaty białkowe, składające się z niezbędnych aminokwasów w odpowiednich proporcjach;
2) preparaty węgowodanowe, zawierające łatwo przyswajalne oligosacharydy wzbogacone witaminami (węglowodanowo-witaminowe), solami mineralnymi (węglowodanowo-mineralne) albo jednocześnie witaminami i solami mineralnymi (węglowodanowo-witaminowo-mineralne);
3) preparaty mineralne w połączeniu z węglowodanami w formie tabletek lub napoju.
4) preparaty witaminowe w połączeniu z węglowodanami w formie tabletek, sypkiej konsystencji lub napoju.
Odżywki stosuje się jako środki uzupełniające normalną dietę w wypadku intensywnych treningów, po zawodach, w trakcie długotrwałych zawodów, przy zmianie klimatu i warunków normalnego odżywiania, gdy zachodzi niebezpieczeństwo ich deficytu w pożywieniu. Podaż odżywek powinna być dostosowana do dyscypliny sportu, okresu treningowego i specyfiki zawodów. Dawki powinny być obliczone w stosunku do rzeczywistych potrzeb każdego zawodnika. Przedawkowanie jest szkodliwe i może spowodować spadek formy.
Stosowanie odżywek w okresie przygotowawczym
W dyscyplinach siłowych, szybkościowo-siłowych oraz siłowo-wytrzymałościowych (podnoszenie ciężarów, kulturystyka, trójbój siłowy, rzuty, sporty walki) zaleca się stosowanie odżywek białkowych, zawierających 50-90 g białka w 100 g preparatu. Dawkowanie ustala się w zależności od masy ciała i rodzaju odżywki. Przeciętna dawka nie powinna zawierać więcej niż 50 g czystego białka dziennie, rozdzielonego na dwie porcje i przyjmowanego zgodnie ze wskazaniami producenta - przeważnie w trakcie posiłku.
Stosowanie odżywek przed zawodami, w trakcie i po zawodach
Poleca się stosowanie odżywek mineralnych i witaminowych w tabletkach oraz węglowodanowo-mineralnych, węglowodanowo-witaminowych i węglowodanowo-mineralno-witaminowych. Przed zawodami dawkowanie wynosi 25 g preparatu rozpuszczonego w szklance wody. Dawkowanie tabletek mineralnych i witamin zgodnie z zaleceniami lekarza lub. producenta. W trakcie wielogodzinnych zawodów poleca się stosowanie tylko powyższych odżywek rozpuszczanych w wodzie. Dawkowanie indywidualne, w zależności od potrzeb i rodzaju wysiłku — ok.25-100 g preparatu, rozpuszczonego w 200-1000 ml wody. Po zawodach podaje się odżywki, zawierające wszystkie składniki odżywcze, tj. białko (o średniej zawartości białka 20 (100 g preparatu), tłuszcz, węglowodany, witaminy i związki mineralne. Należy w ciągu doby uzupełnić stratę płynów.
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE SPOSOBEM NA ROZBUDOWĘ MASY MIĘŚNIOWEJ l JAKOŚĆ MIĘŚNI.
Problem odżywiania, stosowania właściwej diety w sporcie wyczynowym jest przedmiotem wielu badań i eksperymentów. Wiadomo bowiem, że wysokie wyniki i sprawność fizyczna zależą głównie od wartościowego i odpowiednio ułożonego programu żywieniowego. Wśród kulturystów szczególnie początkujących i średnio-zaawansowanych pokutuje wiele mitów na temat odżywiania mięsem, stosowania różnego rodzaju odżywek proteinowo-witaminowych, a nawet tzw. ..koksów", czyli sterydów anabolicznych. To powoduje, że wielu młodych, niedoświadczonych kulturystów odżywia się nieprawidłowo, a nawet wręcz szkodliwie dla własnego organizmu, hamując tym samym prawidłowy rozwój i przyrost potrzebnej masy mięśniowej. Faktem jest także, że wielu nie uznaje posiłków bezmięsnych i faszeruje się przez cały dzień wędlinami i mięsem pod różną ich postacią. Doprowadza to jednak często, w późniejszym okresie do wielu chorób, głównie nerek, które nie są w stanie przefiltrować nadmiaru białka zwierzęcego.
Białko w ogóle powinno stanowić 6-10 % kalorii dziennie dostarczanych naszemu„organizmowi, a najczęściej stanowi 15 % i więcej. Najkorzystniejsza jest więc dla naszego organizmu mieszanka białka zwierzęcego i roślinnego. Przykładowo jajka posiadają wzorcowe białko, ale jak dowiodły badania, organizm nasz szybciej i efektywniej z niego korzysta, jeśli 1/3 białka pochodzi nie z jajka, a np. z ziemniaków. Ziemniaki posiadają także dobre białko, ale brakuje mu jednego z aminokwasów, przez co jest mniej wartościowe niż białko z jajek. Zasadą jest, stosowanie białek mieszanych: zwierzęcych i roślinnych. Jadłospis przepełniony białkami może nawet utrudniać przyswajanie niektórych składników mineralnych jak np. wapnia, w rezultacie czego składniki te są wydalane z moczem. Białka w odpowiedniej ilosci służą bowiem organizmowi do odbudowy, natomiast ich nadmiar zostaje zamieniony w tłuszcz. Jeżeli chcecie budować mięśnie, muskuły to potrzebujecie więcej żelaza, a także 100-200 kalorii ekstra właśnie na budowę tych tkanek mięśniowych. Kalorie muszą pochodzić z trzech podstawowych źródeł: węglowodanów, białka i.tluszczów. Spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego należałoby ograniczyć do 2 posiłków dziennie np.: rano - mleko, twarogi, ryż; obiad - kawałek chudego mięsa, ryby, drobiu, sera itp. Mięsne dania powinny być przyprawą a warzywa, ryż, kasze, makarony winny dominować. Zasada głosi, aby oprócz np. ziemniaków lub kaszy, ryżu, klusek itp. było jedno danie warzywne gotowane, a drugie surowe. Inna, że 4/5 naszego jedzenia powinna pochodzić ze źródeł roślinnych, a tylko 1/5 ze zwierzęcych.
Przypomnijmy tez, ze mięso wcale nie jest najbogatszym źródłem białka, ma go ok. 15-20 %. Najbogatszym jego źródłem jest soja, która ma go ponad 40 %. Nawet jaja nie grzeszą nadmiarem białka, bo mają go 13 %. Pod tym względem przewyższają je zdecydowanie sery chude i twarogi, a także mleko odtłuszczone w proszku, bo mają białka ok. 35 %. Korzystajcie więc w ramach swojego codziennego odżywiania z bardziej urozmaiconych źródeł proteinowych lub zastępujcie je wysokowartościową proteiną jak też dodatkowo witaminami, związkami mineralnymi i mikroelementami. Kulturystom pragnącym zdobyć masę mięśniową bez zbędnej tkanki tłuszczowej proponujemy następującą dietę:
Śniadanie: -płatki owsiane zalane 1 -2 szklankami przegotowanego chudego mleka (nie słodzonego), 2-4 gotowanych jaj (w tym tylko jedno z: żółtkiem); 2 kromki chleba razowego ciemnego suchego bądź z niewielką ilością margaryny, 1 banan lub jabłko.
II posiłek (spożywany po treningu, bez względu na porę treningu): 1 szklanka (250-300 g), napoju proteinowego (50 g mleka odtłuszczonego w proszku miksować z 200 g mleka chudego, dodając 1 jajko i soku pomarańczowego), 1 -2 sztuki owoców świeżych.
Obiad: 100-200 g chudego mięsa (np. indyk, kurczak mięso wołowe), 3-4 nieduże ziemniaki, sałata, 1 średni owoc, 1-2 szklanki chudego mleka kwaśnego.
Kolacja: 100 g ryby, bądź kurczaka bez skóry, 1 porcja świeżych, surowych warzyw, ok. 100 g ryżu gotowanego na sypko lub 1 pieczony ziemniak, 1 małą sałatę (lub dużą, jeżeli nie jedliście jej na obiad), woda mineralna lub destylowana.
Pomiędzy posiłkami można dodatkowo spożywać owoce, razowe pieczywo, jogurt lub w małej ilości napój proteinowy sporządzony w wyżej podany sposób. Jeżeli zadacie sobie trud odżywiania się w powyższy podany przykładowo sposób z wystarczającą ilością wysokowartościowego białka i węglowodanów, ze zredukowaną do minimum ilością tłuszczu, możecie naprawdę w krótkim okresie osiągnąć czystą masę mięśniową. Należy przy tym pamiętać, żeby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość witamin, związków mineralnych i płynów, dlatego bez względu na ilość spożywanych owoców i warzyw należy brać dodatkowo witaminę. C i B complex. Życzymy wielu sukcesów z powyższą dietą!
DOLEJ PALIWA DO OGNIA - ODŻYWIANIE DLA ENERGII
„Małe i częste posiłki typu kompleksowego dożom z węglowodanów utrzymują wysokie poziomy energii"
Podczas oddychania, picia, jedzenia ciało przerabia to w paliwo potrzebne dla nerwów i mięśni. Stałym treningiem fizycznym buduje się energię i podtrzymuje zdolność do wysiłku. Nie można jednak tego faktu wykorzystać do maksimum, jeśli nie zbuduje się odpowiedniego programu żywieniowego. Cykl energetyczny, który ma swój początek w ustach i nosie i osiąga swoje maksimum, jest wspaniały. Jednak związek żywienia z działaniem (treningiem) jest dość skomplikowany, dlatego warto się zapoznać z procesami, które zachodzą w milionach komórek mięśniowych, będących podstawą ruchu.
CIAŁO - ROŚLINA CHEMICZNA
Wewnątrz komórek mięśniowych zgromadzony jest pobudzacz energii naszego ciała - organiczny czynnik zwany trójfosfatem adenozyny lub ATP. Rozmaitość procesów enzymatycznych wpływa na przełamanie w dół ATP zwalniając iskrę energii, która pobudza komórki włókien mięśniowych, a te z kolei pobudzają skurcz mięśni. Ta reakcja chemiczna powtarza się stale, a wy oddychacie, jecie i pijecie, aby dostarczać jej pożywienia. Kiedy zaczyna się intensywnie trenować, nagromadzone ATP znika dość szybko i komórki mięśniowe tworzą węzeł energii z innego składnika - fosfatu kreatyny. On również się dość szybko spala, a wtedy komórki mięśniowe pobierają cukier (glikogen), który jest w nich zmagazynowany. Enzymy przełamują ten proces, aby stworzyć warunki do produkcji większej ilości fosfatu kreatyny, który przekształca się w ATP. W miarę jak zużywa się glikogen, tworzy się produkt odpadowy czyli kwas mlekowy, który opóźnia skurcze mięśniowe ewentualnie powoduje ich ból. Proces ten zachodzi głównie przy wysiłkach anaerobowych (beztlenowych) i wpływa na poziom energii. Przy wysiłkach anaerobowych zdolność skurczów mięśniowych ogranicza się zwykle do 2-3 minut, zanim nagromadzony w mięśniach kwas mlekowy nie pozbawi komórek mięśniowych zdolności do intensywnej pracy.
W tym stanie organizm metabolizuje ATP bez tlenu, aby „karmić" eksplozywną pracę mięśni, w czasie gdy serce i płuca nie są w stanie szybko dostarczyć tlenu do mięśni. Gdy wysiłek fizyczny trwa dłużej niż 2-3 minuty to tlen dostarczany jest do komórek mięśniowych, aby uwolnić je od kwasu mlekowego. Tlen łączy się wówczas z kwasem mlekowym, aby produkować glikogen, który z kolei przekształca się w karoten i ATP. Jest to droga aerobiczna (tlenowa), która pozwala komórkom mięśniowym na długotrwale skurcze mięśni pod warunkiem, że odpowiednia ilość tlenu będzie do ich dyspozycji.
POŻYWIENIE JAKO PALIWO
Co wspólnego mają te reakcje chemiczne w organizmie z kartoflami i mięsem? Składniki żywieniowe, takie jak węglowodany, proteina, tłuszcze, witaminy i minerały są to substancje, których ciało potrzebuje łącznie z tlenem i wodą dla produkowania energii z ATP. Węglowodany są w tym wypadku najważniejszym składnikiem pożywienia. System trawienny rozkłada je bowiem na prostą glukozę, która przez krew gromadzona jest jako glikogen w mięśniach i wątrobie. Złożone węglowodany znajdują się w ziarnach zbożowych, grochu, warzywach włóknistych. Natomiast proste węglowodany to głównie cukry (za wyjątkiem owoców) i w większości nie mają prawie żadnej wartości żywieniowej. Dla kontynuowania ciężkiego treningu i opóźniania zmęczenia złożone węglowodany powinny stanowić ok. 60% zawartości każdego posiłku (chodzi o ilość kalorii). Należy unikać rafinowanych węglowodanów. Cukier w nich zawarty dostaje się szybko do krwi i tym samym podnosi poziom glukozy, co jest zjawiskiem niekorzystnym (hipoglicemia). To powoduje zmniejszenie poziomu energii. Węglowodanów prostych o dużej zawartości cukrów należy szczególnie nikać przed i po treningu. Najnowsze badania wykazały i ujawniły większe niż do tej pory myślano różnice między źródłami węglowodanów jeśli chodzi o szybkość, z jaką zostają przetworzone w glukozę (np. kartofle powodują szybki wzrost cukru). Im wyższa jest stawka glicemiczna, tym szybciej węglowodany dostają się do krwi. Dlatego dla utrzymania stałego strumienia przypływu energii należy wybierać węglowodany z niższego szczebla indeksu glicemicznego. Np. fasola i pewne owoce to dobry wybór. Nieco mniej niż połowa produktów żywieniowych na 2 godziny przed każdym treningiem powinna się składać z tych, które wymieniamy na najniższych szczeblach indeksu glicemicznego. Na zamieszczonym poniżej indeksie gllcemicznym im wyższy procent, tym szybciej wymienione przy nich pożywienie może podnieść poziom cukru we krwi. Dlatego dla spokojnego pozyskiwania energii należy starać się spożywać produkty zawierające najwięcej złożonych węglowodanów i z niższymi zawartościami procentowymi.
INDEKS GLICEMICZNY
Produkty powodujące szybsze zwiększanie cukru we krwi:
100% - Glukoza, biały chleb
80-99% - Płatki zbożowe, marchew, kartofle, miód, biały i brązowy ryż, banany
70-79% - Chleb pełnoziarnisty, białe i młode kartofle, ziarna zbożowe, zielony groszek
60-69% - Pszenica, buraki, rodzynki, pasta pszeniczna
50-59% - Słodkie ziarna pszenicy, proszek mrożony, cukroza, tzw. chipsy (frytki ziemniaczane)
Produkty powodujące wolniejszy przyrost cukru we krwi
40-49% - Posiłek złożony z owsianki, ziemniaków, zielonego groszku, suszonego grochu, winogron i pomarańcz
30-39% - Różne groszki, zupa pomidorowa, pełne mleko, jogurt, jabłka i gruszki
20-29% - Soczewica, fruktoza, wiśnie, brzoskwinie, śliwki i grejpfruty
10-19% - Groszek sojowy, orzechy małe (GROSZKOWE)
JEDZENIE JAKO CZYNNIK ENERGII
Tłuszcz, zawierający aż 9 kalorii w Igr, posiada potencjał energetyczny ponad 2 razy większy niż węglowodany i proteina. Rezerwy tłuszczu, zwykle ulokowane pod skórą, wokół organów wewnętrznych i włókien nerwowych pomagają w aktywizacji paliwa dla energii podczas wysiłków o charakterze aerobicznym. Mięśnie i wątroba mają ograniczone możliwości magazynowania glikogenu. Po ok. 1,5-2 godzinach dużej aktywności fizycznej (treningu) ich zapasy się zmniejszają w miarę, jak zmniejsza się poziom glikogenu we krwi. Tłuszcz, który jest zmagazynowany w ciele, zostaje wówczas pobudzony do akcji. Jego kwasy tłuszczowe zostają „wyciągnięte" z magazynu i przekazane do mięśni, gdzie zostają spalone na energię. Ta działalność tłuszczu, który oszczędza glikogen, występuje szczególnie w sportach o charakterze wytrzymałościowym. Nie jest to jednak wskazówka, aby spożywać wiele tłuszczu bo pewne jego ilości znajdują się w każdej diecie. Tym bardziej, że dieta wysokotłuszczowa wymaga bardzo długiego trawienia. Dlatego w kulturystyce tłuszcz powinien dostarczać jedynie 20-25% lub mniej kalorii w dziennej diecie. Należy przy tym preferować tłuszcze niskoprocentowe, które znajdują się w warzywach, olejach roślinnych, orzechach. Inne źródła to czerwone mięso, ryby, produkty mleczne.
MNIEJSZA ROLA PROTEINY
Jest ona na pewno niezbędna dla budowy mięśni i ich wzrostu, ale nie jest większym dostawcą energii. Zarówno w wysiłkach anaerobowych jak i aerobowych, kiedy zapasy glikogenu szybko się wyczerpują, składniki proteiny - łańcuchy aminokwasów dostarczają tylko 15-20% energii zużywanej podczas treningu. Spożycie proteiny jest natomiast bardzo istotne po treningu, gdy mięśnie się odbudowują i odnawiają. Dlatego wysokoprocentowa proteina jest niezbędna dla budowania ciała w kulturystyce. Najlepszym źródłem proteiny są takie produkty żywieniowe, jak jajka, ryby, mięso, produkty mleczne, a także fasola, groch i inne wytwory roślinne. Aby utrzymać niski poziom tłuszczu nasyconego (wysokoprocentowego) w organizmie należy spożywać chude, czerwone mięso, drób bez skóry, chude ryby, chude mleko i jogurt, białe sery, białka jaj (bez żółtka).
FORMUŁA ENERGETYCZNA
Poza utrzymaniem właściwej równowagi węglowodanów, proteiny i tłuszczów w diecie, należy zwrócić uwagę na inne elementy, które zapewnią szczytowy poziom energii tak potrzebnej w treningu kulturystycznym:
Śniadanie nie powinno być obfite, może się składać np. tylko z jabłka i z filiżanki mleka. Poziom cukru w organizmie rano jest bowiem bardzo niski.
Należy jeść często. Aby utrzymać dostatecznie równy poziom glukozy we krwi należy rozdzielać dzienny „przydział" kalorii na 5-6 posiłków. Jest to bardzo skuteczny sposób, aby utrzymać wysoki poziom energii. Znacznie skuteczniejszy, niż przy 2-3 obfitych posiłkach.
Nie należy się przejadać. „Wielkie" żarcie, zwykle bogate w tłuszcze, skazuje ciało na trud wielogodzinnego trawienia. Jeść należy tylko do granicy pewnej satysfakcji, umiarkowanego nasycenia.
Zalecane jest stosowanie nowego indeksu grup żywieniowych: 2 porcje produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, 2 porcje proteiny, 6 porcji pełnoziarnistego chleba, pasty i płatków zbożowych, 3-4 porcje owoców i 1 warzyw.
Nie jest wskazane spożywanie posiłków tłuszczowych, proteinowych i ocukrzonych przed treningiem. Takie produkty wymagają ok. 8 godzin na ich strawienie „przepompowując" krew z mięśni do żołądka i mózgu.
Posiłki o niskiej zawartości glukozy należy spożywać na 2 godziny przed treningiem.
Dobra rada: pijcie 8-12 szklanek wody (mineralnej) dziennie. Podczas intensywnego treningu należy co 20 minut wypić szklankę wody.
Kawa może poprawić wytrzymałość. Badania wykazały, że kofeina pobudza rozpuszczanie kwasów tłuszczowych we krwi, a to może spowodować zaoszczędzenie glikogenu w mięśniach. Wskazane jest picie 1-2 filiżanek kawyna l godzinę przed treningiem. Nie wszyscy, co trzeba zaznaczyć, jednakowo reagują na kofeinę i z tym się trzeba liczyć.
Żelazo mineralne jest bardzo ważne dla transportu tlenu i produkcji energii. Mężczyźni potrzebują ok. 10 mg żelaza dziennie, ale ciało absorbuje tylko ok. 10% żelaza w spożywanych pokarmach. Dlatego należy stosować kilka metod, aby zapewnić organizmowi potrzebne mu żelazo: l) gotować gorące posiłki w żaroodpornych naczyniach, 2) spożywać posiłki zawierające dużą ilość żelaza z dużymi ilościami witaminy C, 3) spożywać jak najwięcej wzbogaconych produktów ziarnistych, 4)spożywać umiarkowane ilości chudego czerwonego mięsa, 5) należy włączyć sok śliwkowy do mdojów, 6) nie należy pić kaw i herbaty przy posiłkach (on przeszkadzają absorbcji żela za przez organizm).
Inne dobre źródła żelaza: rodzynki, groszek, zboże, wątroba, groch, fasola.
A co powiecie o kilku kostkach cukru albo słodkiego napoju przed treningiem dla szybkiego nabrania energii? O tym trzeba zapomnieć. Fizjojolog dr Larry Steward twierdzi: nabierzesz siły i zmagazynujesz energię tylko z tego co jadłeś wieczorem, a nie z tego przed treningieim. Zmagazynowany glikogen jest magazynowany w mięśniach przez noc lub nawę poprzedniego dnia. Jeśli kto się czuje zmęczony, głodu) odczuwa ból głowy na treningu, to poziom jego glokogenu jest niski. Należy wtedy pić napój glukozowy, sok pomarańczowy, zjeść jabłko. Należy zrezygnować ze słodkiego pożywienia również po treningu. Prosty cukier może zablokować wpływ ćwiczeń na wzrost masy mięśniowej. Jednak ważne jest, aby spożywać pewną ilość złożonych węglowodanów zaraz po treningu celem uzupełnienia glikogenu oraz przeciwstawienia się procesowi katabolizmu lub załamania mięśniowego. W takim wypadku 5O-100 g węglowodanów spożytych do 30 minut po treningu może pozytywnie zadziałać.
Po treningu należy uzupełnić ciało w płyny pijąc 2 szklanki wody na każde 0,5 kg, które straciło się na skutek pocenia. Unikać należy w tym wypadku kawy i alkoholu.
PODSTAWY ENERGII
Zawsze należy pilnie wsłuchiwać się w swój organizm. Jeśli odczuwa się chroniczne zmęczenie to znaczy, że coś nie jest w porządku. W takim wypadku trzeba przerwać trening, szczególnie realizowany bardzo intensywnie. Przez cały czas konieczna jest analiza diety i treningu. Stosując przepisy żywieniowe w praktyce można wyczuć, kiedy należy zmniejszyć intensywność treningu. Jeżeli żadne z tych indywidualnych metod nie zwiększa poziomu energii - trzeba odbyć dokładne badania lekarskie. Najistotniejsza jest witamina W czyli pełny wypoczynek po dużym wysiłku.
BIAŁKA
Ogólna zasada dotycząca spożycia białka, to im więcej, tym lepiej. Jasne jest, że będąc kulturystą potrzebujesz go głównie do przebudowy tkanki mięśniowej uszkodzonej podczas intensywnego treningu oraz do zaopatrzenia organizmu w aminokwasy potrzebne do budowy białek. Ale ile potrzeba białka ? Według norm amerykańskich ( RDA ), wystarczy już 0,8 g na kilogram wagi ciała do uzyskania dodatniego bilansu azotowego w organizmie, czyli stanu, w którym synteza białka jest większa od rozpadu ( co równa się przyrostowi ). Jednak tak niskie spożycia białka wystarcza tylko dla przeciętnego faceta nie trenującego z ciężarami. Ujemny bilans azotowy wskazuje na stan katabolizmu mięśni. Obecnie zalecane spożycie białka dla sportowców siłowych wynosi od 1,5 do 2,4 g/kg wagi ciała. Nie ma przekonywujących dowodów na to, by wyższe spożycie dało jakiekolwiek korzyści. Które białko jest najlepsze : serwatka, kazeina czy soja ? oczywiście soja zyskuje sobie rosnącą popularność, ale prawdziwy wybór dotyczy tylko dwóch białek : serwatki i kazeiny ( oba występują w mleku i produktach mlecznych ). Najnowsze badania świadczą o tym, że powinno się spożywać oba te białka. Białka serwatki powodują nagły, ale krótkotrwały wzrost stężenia aminokwasów w osoczu, natomiast kazeina wywołuje umiarkowany wzrost utrzymujący się przez dłuższy czas. Poza tym spożyta kazeina w większym ( o 34% ) niż serwatka jest wykorzystana do syntezy białka i nie ulega utlenianiu jako źródło energii. Dlatego lepiej jest jeść oba rodzaje białek.
Za każdym razem, gdy organizm potrzebuje rosnąć, naprawiać czy wymieniać tkanki lub komórki, potrzebne jest białko. Białko rozkłada się na aminokwasy służące do różnych celów, jak budowa tkanek, synteza hormonów, integralność układu odpornościowego, transport witamin i minerałów. By dobrze wypełniać te funkcje, organizm potrzebuje wszystkich aminokwasów, zarówno egzogennych ( których nie potrafi sam syntezować ), częściowe egzogennych ( w niektórych warunkach organizm potrafi je syntetyzować ), jak i endogennych ( organizm może je produkować i nie muszą być obecne w pożywieniu ).
Białko to podstawowy budulec organizmu (w tym mięśni). W wyniku procesów trawiennych białka są rozkładane na poszczególne aminokwasy niezbędne do budowy tkanek i syntezy własnego białka organizmu.
Poniżej podajemy zalecane dawki białka w zależności od poziomu aktywności.
Poziom aktywności
Współczynnik przeliczeniowy
Tryb siedzący, sporadyczne ćwiczenia
0,8 g na kilogram wagi ciała
Aktywni sportowcy
1,2 - 1,4 g na 1 kilogram wagi ciała
Bardzo aktywni kulturyści, ciężarowcy
1,7 - 2 g na 1 kg wagi ciała
Przyjmowanie dawek większych niż 2 g na 1 kg wagi ciała mija się z celem. Z pewnością nie wpłynie to na większy przyrost masy, obciąży zaś w nadmierny sposób nerki i wątrobę.
Niestety nie każde spożywane przez nas białko ma taką samą wartość biologiczną. Powoduje to, iż różne rodzaje białka są w różnym stopniu wchłaniane. Wartość biologiczna białek jest uzależniona od bilansu aminokwasów. Im bardziej bilans ten jest zgodny z własnym bilansem organizmu, tym lepsze jest wchłanianie. Najwyższą wartość biologiczną posiada mieszanina białek jaja i ziemniaka.
Najczęściej stosowana jest w postaci hydrolizatu.
Białka
Wartość biologiczna
Mieszanka białek jaja i ziemniaka
136
Mieszanka białek jaja i mleka
122
Mieszanka białek jaja i pszenicy
118
Laktoalbumina (białko z mleka)
104
Albumina jaja kurzego
100
Białko soji
75
Białko z mięsa
76
Białko z ziemniaka
60
Procent zawartości białka w naturalnych źródłach
Proszek jajeczny z całego białka
40,0
Soja
36,0
Mięso królika
20,0
Wołowina chuda
19,0
Twaróg chudy
19,0
Wieprzowina chuda
19,0
Groch
19,0
Cielęcina chuda
19,0
Tuńczyk świeży
18,0
łosoś
15,0
Mąka pszenna
10,0
Aminokwasy - jest to podstawowy składnik białek. Organizm samodzielnie może zsyntetyzować 13 z 21 białek. Pozostałe 8 musi być dostarczone z "zewnątrz".
Aminokwasy podzielić można na dwie grupy:
aminokwasy ogólne,
aminokwasy rozgałęzione.
Inny podział aminokwasów:
Egzogenne Częściowo egozgenne Endogenne
Izoleucyna Arginina Alanina
Leucyna Cystyna Asparagina
Lizyna Glutamina Kwas asparaginowy
Metionina Histyna Cytrulina
Fenyloalanina Prolina Kwas glutaminowy
Treonina Tauryna Glicyna
Tryptofan Tyrozyna Ornityna
Walina Seryna
Charakterystyka poszczególnych aminokwasów:
izoleucyna, leucyna - aminokwasy rozgałęzione, występujące w kukurydzy i mleku. Są wykorzystywane jako materiał budulcowy i energetyczny dla pracującego mięśnia. Nie przechodzą przez wątrobę i dlatego praktycznie natychmiast trafiają do potrzebujących je mięśni.
walina - aminokwas rozgałęziony, działanie jak wyżej, najobficiej występuje w białku siemienia lnianego.
histydyna - niezbędna w mięśniach, gdyż bierze udział w syntezie białka i hemoglobiny.
lizyna - buduje chrząstki, konieczna do produkcji białka, wraz z witaminą C tworzą L-karnitynę.
metionina - działa ochronnie na komórki wątroby, ułatwia szybkie pozbycie się tkanki tłuszczowej. Najobficiej występuje w białku jaja i mleka.
fenyloalanina - niezbędna do syntezy hormonów tyroksyny i adrenaliny. Ponieważ przekształca się w tyrozynę, dlatego też ma zastosowanie w leczeniu depresji.
treonina - ważny składnik kolagenu, który jest głównym składnikiem podporowym tkanki łącznej.
tryptofan - prekursor serotoniny, może uwalniać hormon wzrostu.
arginina - może zwiększać wydzielanie insuliny i hormonu wzrostu.
tyrozyna - prekursor takich związków jak adrenalina (pobudzacz receptorów autonomicznego układu nerwowego), dopamina i noradrenalina (spełniają rolę przekaźników impulsów).
cysteina - bierze udział w odtruwaniu organizmu
alanina - przyspiesza metabolizm mięśni poprzez przenoszenie do wątroby resztek węglowych, które zużyte są do syntezy glukozy
kwas asparginowy - redukuje poziom amoniaku
cystyna - niezbędna do syntezy białek osocza, bierze udział w syntezie kreatyny, glukagonu, insuliny
prolina - może stanowić zbiornik energii dla mięśni
seryna - bierze udział w pracy systemy nerwowego, usprawnia przepływ impulsów
ornityna - duże dawki stymulują wydzielanie hormonu wzrostu, usprawnia i przyspiesza pracę wątroby
tauryna - wpływa na wzrost masy mięśniowej, obniża ciśnienie krwi, poprawia tolerancję leków, działa korzystnie na centralny układ nerwowy.
WĘGLOWODANY
Węglowodany to jedna z trzech podstawowych, obok białka i tłuszczów grup żywnościowych. łatwo przyswajalna, biorąca bezpośredni udział w metabolizmie komórkowym. Dlatego też, to właśnie z węglowodanów organizm najchętniej czerpie energię. Bez odpowiedniej ilości tej energii wykluczony jest jakikolwiek wysiłek. Najprościej rzecz ujmując ilość energii w organizmie jest wprost proporcjonalna do ilości spożywanych węglowodanów. Objawy ich niedoboru to ociężałość i ospałość, niechęć do jakiegokolwiek wysiłku. Bez odpowiedniej dawki węglowodanów nie ma też mowy o przyroście mięśni.
Węglowodany dzielą się na:
oczyszczone ( wszelkiego rodzaju słodziki oraz cukier )
proste
złożone
Proste są przyswajane w krótkim czasie po spożyciu. Szybko są wchłaniane i dzięki temu dają szybki, krótkotrwały zastrzyk energii.
W przypadku węglowodanów złożonych obserwujemy zjawisko odwrotne. Są one wchłaniane zdecydowanie wolniej i dostarczają energii w dłuższym okresie czasu.
Podstawą rozwoju masy jest dodatni bilans energetyczny w organizmie. Powoduje on zmiany hormonalne pobudzające wzrost mięśni ( anabolizm). Węglowodany sprzyjają wydzielaniu insuliny, która jest niezbędna do transportu aminokwasów i glukozy do krwi i mięśni. To właśnie insulinie zawdzięczamy zwiększone wchłanianie aminokwasów przez mięśnie i zdecydowany wzrost syntezy białek.
Poza tym są odpowiedzialne za powstawanie i magazynowanie glikogenu, który jest wykorzystywany przy intensywnym wysiłku.
Węglowodany mogą być niezbędne jako źródło energii dla organizmu ( ATP ), ale kulturyści nie muszą, jak wcześniej sądzono, dostarczyć 65% całkowitej liczby kalorii z węglowodanów. Rozłożone węglowodany są magazynowane w mięśniach i wątrobie w postaci glikogenu. W połączeniu z fosforanem kreatyny glikogen tworzy ATP niezbędne dla skurczu mięśni. Czyli im więcej węglowodanów, tym więcej ATP, ale nie czyni to lepszego treningu.
Chociaż węglowodany dostarczają energii niezbędnej dla pracy mięśni, ośrodka układu nerwowego i dla metabolizmu tłuszczu, a także oszczędzają białko, by nie uległo spalaniu jako źródło energii , to jednak zbyt dużo ( ponad 70% całkowitej liczby kalorii ) wiąże się ze wzrostem stężenia trójglicerydów w osoczu, LDL ( złego cholesterolu ) i prawdopodobieństwa wystąpienia ujemnego bilansu azotowego, jak również ze spadkiem poziomu HDL ( dobrego cholesterolu ) i testosteronu we krwi. Po za tym nie biegamy w maratonie. Dieta wysokowęglowodanowa nie wpływa korzystnie ani na skład ciała, ani na siłę mięśni, ani na wytrzymałość w porównaniu z dietą zawierającą więcej białka a mniej węglowodanów.
Podczas gdy osoby prowadzące siedzący tryb życia mogą nie potrzebować dodatkowej ilości białka i wyrównują to jedzeniem większej procentowo liczby kalorii z węglowodanów, to dla kulturysty jest lepiej utrzymywać spożycie węglowodanów na poziomie nie większym niż 50 - 55% całkowitej liczby spożytych kalorii. Większość ekspertów zaleca dzienne spożycie węglowodanów w ilości 4,5 - 6,5 g/kg wagi ciała dziennie, a większa ich porcja powinna być zjedzona po treningu, by przyspieszyć regenerację.
Będąc sportowcem potrzebujesz węglowodanów prostych jako źródła natychmiastowej energii i uzupełnienia rezerw glikogenu. Ale poza tymi sytuacjami zaleca się spożywanie głównie węglowodanów złożonych w celu dłuższego zapewnienia energii i mniejszej reakcji ze strony insuliny.
Również ważna jest ilość zjedzonego błonnika, który także należy do węglowodanów. Optymalne spożycie powinno wynosić 25 - 40g dziennie ( 5 - 8g błonnika nierozpuszczalnego, reszta jako błonnik rozpuszczalny ) i pochodzić z różnych produktów.
Dawkowanie węglowodanów zależy od wagi ciała. Z reguły w dniach treningów powinniśmy spożywać ok. 6 g. Na każdy kilogram masy ciała, natomiast w dniach bez treningów około 4 g.
Węglowodany należy spożywać zarówno przed treningiem ( gromadzimy wówczas w organizmie odpowiednią ilość energii do wysiłku ) jak i około 30 min. po treningu. Dzięki temu utrzymamy odpowiednio wysoki poziom cukru we krwi i wyrównamy ilość glikogenu. Pozwoli to nam na uniknięcie zjawiska "rozpadu" do aminokwasów.
Z drugiej jednak strony należy kontrolować spożywanie tej grupy żywnościowej, bowiem zbyt duże spożycie węglowodanów może przyczynić się do tycia. Dlatego też ich dozowanie zależy od indywidualnych warunków każdego ćwiczącego. Osoby ze skłonnościami do tycia powinny przyjmować mniejsze ilości węglowodanów, a zwiększać spożycie białka. Planując dietę powinniśmy uwzględnić m.in. ilość intensywności przeprowadzonych treningów. Nie zapominajmy o ważnej roli błonnika, jako regulatora spalania. Wskazane jest spożywanie znacznej ilości produktów węglowodanowych o zwiększonej jego zawartości ( płatki owsiane, otręby pszenne ).
W cyklu dziennym starajmy się spożywać największe ilości węglowodanów na śniadanie. Im bliżej końca dnia, tym mniej produktów węglowodanowych.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy trening w danym dniu przeprowadzamy późnym popołudniem lub wieczorem. W takim wypadku niezbędne jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ich ilości zarówno bezpośrednio przed ( węglowodany proste ) jak i po treningu ( węglowodany złożone ).
Poniżej w tabeli przedstawiamy zawartości węglowodanów w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Produkty pochodzenia roślinnego ( węglowodany w g na 100g produktu )
Produkt ogółem Błonnik
Cukier 99,8 0
Płatki kukurydziane 84,2 11,0
Miód pszczeli 79,5 -
Ryż 78,9 2,4
Chleb chrupki 78,9 10,5
Kasza manna 76,7 2,5
Kasza jęczmienna perłowa 75,0 6,2
Mąka pszenna 74,9 5,1
Makaron dwujajeczny 72,0 5,3
Płatki owsiane 69,3 6,9
Czekolada wyborowa 62,5 -
Otręby pszenne 61,9 15,5
Groch łuskany 61,7 12,2
Fasola biała 61,6 25,3
Marmolady ( średnio ) 59,2 1,6
Bułki i chleb pszenny 47,5 3,5
Pieczywo chlebowe jasne 45,0 5,4
Pieczywo chlebowe ciemne 42,1 6,3
Soja 34,8 -
Winogrona 17,3 0,6
Banany 17,0 2,1
Porzeczki czarne 16,9 7,7
śliwki 15,0 2,2
Ziemniaki 13,5 1,4
Wiśnie 12,0 -
Kukurydza-kolby 11,1 1,4
Gruszki 10,9 1,6
Jabłka 8,8 1,3
Pomarańcze 8,1 1,4
Włoszczyzna bez kapusty 7,5 2,5
Buraki 7,0 2,3
Kapusta 6,2 2,5
Cebula 6,1 1,5
Cytryny 5,9 2,5
Marchew 5,5 1,9
Pomidory 4,9 1,5
Arbuz 3,2 -
Ogórek 2,0 0,4
Produkty pochodzenia zwierzęcego ( węglowodany w g na 100g produktu )
Produkt Ogółem
Wątróbki drobiowe 8,9
Wątróbka wołowa 5,8
Mleko 2% tłuszczu 4,3
Nerki wołowe 0,9
Konina, cała tłusza 0,5
Węglowodany proste Źródło
Glukoza cukier we krwi
Fruktoza cukier w owocach i miodzie
Galaktoza cukier w mleku
Meltoza sód i kiełkujące ziarna zbóż
Sacharoza cukier spożywczy, syrop, miód
Laktoza cukier w mleku
Węglowodany złożone Źródło
Glikogen tkanki zwierzęce
Skrobia ziemniaki, kukurydza, nasiona
Błonnik rośliny
Celuloza warzywa, owoce, rośliny strączkowe
Hemiceluloza kasze, zboża
Pektyny warzywa, owoce
Gumy i śluzy substancje wzbogacające i stabilizujące
Lignina zdrewniałe części warzyw, pestki owoców
WITAMINY
Witaminy to substancje biokatalityczne, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować i które w związku z tym musi uzyskiwać z zewnątrz z pokarmu. Dzielimy je na rozpuszczalne w tłuszczach - co oznacza, iż do ich przyswojenia niezbędna jest pewna ilość tłuszczów w pokarmie, i rozpuszczalne w wodzie.
Poniżej opis poszczególnych witamin.
Nazwa
Sposób działania
Objawy niedoboru
Dzienne zapotrzebowanie
Witamina A
witamina ochronna dla nabłonka ocznego, przeciwdziała kurzej ślepocie i wadom wzroku, uodparnia przeciwko chorobom dróg oddechowych, dba o mocne kości, zdrowe zęby, skórę i włosy, a także odnowę komórek i konserwację błon biologicznych, neutralizuje wolne rodniki, pomaga przy leczeniu trądzika, wrzodów trawiennych i nadczynności tarczycy
kurze ślepota,
sucha, zrogowaciała, łuszcząca się skóra,
złuszczająca się błona śluzowa, zaburzony wzrost kości, próchnica zębów, zwiększona podatność na infekcje, częste zmęczenie, bezsenność, depresje, wysychanie oczu, zaburzenia zmysłów smaku, węchu i słuchu
0,8 - 1,2 mg
Witamina B1 (tiamina)
wchodzi w skład ważnych enzymów regulujących przemiany metaboliczne węglowodanów, wzmacnia układ nerwowy, mięśnie i serce, pobudza wzrost, podtrzymuje funkcje organów i tkanek
osłabienie uwagi i koncentracji, niepamięć, zaburzenia układu krążenia, zapalenia i porażenia nerwów, brak apetytu, schorzenia naczyń wieńcowych, osłabienie mięśni
1,7 - 2,0 mg
Witamina B2 (ryboflawina)
odgrywa bardzo ważną rolę przy rozszczepieniu białek, tłuszczów i węglowodanów, wspiera zdolność widzenia, dba o zdrową skórę, paznokcie, włosy i błony śluzowe, pomaga przy tworzeniu się przeciwciał i czerwonych ciałek krwi, pobudza wzrost, wchodzi w skład enzymów
zapalenia i schorzenia skóry i błon śluzowych, pęknięcia kącików ust, kruche paznokcie, uczulenie na światło
mężczyźni: 2,4 - 2,8 mg
kobiety: 1,6 - 2,2 mg
Witamina B3 (niacyna)
budulec wielu enzymów, zapewnia zdolność funkcjonalną układu nerwowego i przewodu pokarmowego, utrzymuje pojemność tlenową krwi przeciwdziałając zlepianiu się czerwonych ciałek krwi, potrzebna do przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek
szorstka skóra, zmiany śluzowej ust, żołądka i jelit, śliski język oraz stany depresyjne
mężczyźni: 21 - 25 mg
kobiety: 19 - 22 mg
Witamina B5
wspomaga syntezę niektórych tłuszczów; bierze udział w wyzwalaniu energii z węglowodanów, tłuszczów i białek; wzmacnia odporność organizmu
wymioty, zwiększona podatność na infekcje, depresja, zmęczenie
5 - 10 mg
Witamina B6 (pirydoksyna)
odgrywa kluczową rolę w przebiegu procesów metabolicznych i wykorzystaniu białek i tłuszczów, tworzeniu czerwonych ciałek krwi i przy syntezie niektórych hormonów, wspiera tworzenie się przeciwciał, działa w układzie nerwowym, wspomaga system immunologiczny
zmiany na skórze, nadmierne wydzielanie łoju, niedokrwistość, ciężkie zaburzenia metabolizmu białek, nerwowość, osłabienie mięśni, choroby jelit, przygnębienie, zwiększona podatność na infekcje; zaburzenia w pracy wątroby i układu nerwowego, u kobiet nieregularne miesiączkowanie
mężczyźni: 2,2 - 2,6 mg
kobiety: 1,8 - 2,2 mg
Witamin B12 (kobalamina)
jest koenzym wielu ważnych enzymów, współdziała przy tworzeniu i regeneracji czerwonych ciałek krwi, wzmacnia układ nerwowy, zwiększa wykorzystanie białek, aminokwasów, tłuszczów i węglowodanów, wpływa na zdolność do koncentracji, tworzy materiał genetyczny
anemia, zapalenia śluzowej żołądka, przy ciężkim niedoborze nawet uszkodzenie mózgu, degeneracja zakończeń nerwowych, zaburzenia nerwowe
dorośli: 3 mcg
Witamina B15 (kwas pangamowy)
wspomaga metabolizm białek, stymuluje układ nerwowy i układ gruczołów dokrewnych
zaburzenia w "oddychaniu tkankowym"
nieustalone
Biotyna
wspomaga metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, wpływa na zdrowy wygląd paznokci i włosów
depresje, bóle mięśni, brak apetytu, zaburzenia przemiany materii, wypadanie włosów, miękkie paznokcie
dorośli: 150 - 300 mcg
Witamina C
(kwas askorbinowy)
reguluje i aktywizuje dużą liczbę procesów enzymatycznych w komórkowej przemianie materii, towarzyszy tworzeniu się tkanki łącznej, umożliwia powstawaniu kolagenu, przyspiesza gojenie się ran, wzmacnia odporność organizmu, obniża poziom cholesterolu, neutralizuje wolne rodniki, przyczynia się do ogólnej poprawy formy i złagodzenia symptomów zmęczenia organizmu
szkorbut
dorośli: 70 mg
Cholina
ważna dla przewodzenia nerwowego; wspomaga metabolizm tłuszczów
może powodować wzrost ciśnienia krwi
500 - 900 mg dziennie
Witamina D
wpływa na wchłanianie wapnia i fosforu w kościach, a tym samym tworzenie się kości i chrząstek, wspomaga czynności bocznych płatów tarczycy
zrzeszotowienie kości, osteoporoza, krzywica i osłabienie tkanki zębowej
dorośli: 10 mcg
Witamina E (tokoferol)
zapobiega utlenianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin A i C, redukuje zapotrzebowanie mięśni na tlen, zapobiega powstawaniu skrzepów wewnątrznaczyniowych, przyspiesza gojenie się ran, zwiększa skuteczność witaminy A, reguluje metabolizm białek, neutralizuje wolne rodniki
anemia, zanik mięsni, przy dużym niedoborze zaburzenia w syntezie hormonów płciowych
mężczyźni: 10 mg
kobiety: 9 mg
Kwas foliowy
bierze udział w tworzeniu białek i kwasów nukleinowych, wspomaga syntezę kwasów nukleinowych oraz podział i tworzenie nowych komórek, a także powstawanie czerwonych ciałek krwi, uśmierza ból i pobudza apetyt
anemia, śliski język, biegunka, zmiany błony śluzowej w obrębie jamy ustnej, zaburzenia w trawieniu
dorośli: 0,3 mg
Inozytol
potrzebny do tworzenia lecytyny
obstrukcja, egzema, wypadanie włosów
przeciętnie: 1000 mg
Witamina K
przyspiesza krzepnięcie krwi; reguluje prawidłowe wykorzystanie składników mineralnych do budowy kości
zwiększona skłonność do krwawień
dorośli: 300 - 500 mcg
Witamina P (bioflawonoidy)
uszczelnia układ kapilarny naczyń włosowatych
tendencja do krwawych wybroczeń (sińców)
nieustalone
PABA
służy bakteriom przewodu pokarmowego do syntezy kwasu foliowego; działa jako koenzym w metabolizmie białek; wspomaga tworzenie się czerwonych ciałek krwi
zmęczenie, depresja, nerwowość, niebezpieczeństwo ataku serca, obstrukcja, zaburzenia przemiany materii
nieustalone
MINERAŁY
1. WAPŃ
Sposób działania: niezbędny dla wzrostu, wzmocnienia kości i zębów, wspomaga krzepnięcie krwi oraz czynność układu nerwowego, odpowiedzialny za skurcze włókien mięśniowych, odgrywający znaczącą rolę przy regulacji pracy serca. Należy zauważyć, że zarówno witamina D jak i laktoza poprawiają wchłanianie wapnia.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, krzywica, osteoporoza, kurcze mięśni.
Działanie toksyczne: nieznane, jednak zbyt wysokie spożycie wapnia może mieć skutki uboczne
2. POTAS I SÓD
Sposób działania: sterują całą gospodarką elektrolitów i mają wpływ na równowagę kwasowo-zasadową organizmu, odgrywają główna rolę przy przewodzeniu bodźców we wszystkich komórkach nerwowych. Potas jest wyjątkowo ważny dla skurczów włókien mięśniowych, tworzenia białek oraz syntezy glukozy i glikogenu.
Objawy niedoboru: skurcze i porażenia mięśni, zaburzenia koncentracji, utrata apetytu spowolniona reakcja na bodźce, dolegliwości oddechowe, zaparcia, bezsenność, nieregularne bicie serca, zatrzymanie pracy serca.
3. MAGNEZ
Sposób działania: występuje głównie w przestrzeni międzykomórkowej, potrzebny do syntezy białek, odgrywa bardzo ważną rolę przy skurczach mięśniowych, chroni naczynia włosowate mięsni przed zniszczeniem, bierze udział w syntezie znacznej ilości enzymów, odgrywa kluczową rolę w przemianach energetycznych cukru we krwi.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, rozwoju psychicznego, osłabienie, skurcze mięśni, depresja, zaburzenia w pracy serca, nerwowość.
Działanie toksyczne: spożycie 30 000 mg dziennie może u niektórych działać toksycznie.
4. FOSFOR
Sposób działania: ważny dla wykorzystania białek, węglowodanów i tłuszczów, bierze udział w tworzeni kości i zębów, reguluje równowagę kwasowo-zasadową, współtworzy fosfolipidy, które służą za budulec dla mózgu i komórek nerwowych.
Objawy niedoboru: stany osłabienia, zaburzenia w budowie masy kostnej, ucieczka wapnia z kości, zmęczenie, zaburzenia nerwowe.
5. CHROM
Sposób działania: stymuluje przemiany energetyczne i syntezę kwasów tłuszczowych, pobudza transport aminokwasów do komórek, ważny przede wszystkim dla cukrzyków uprawiających sport, ponieważ przeciwdziała szybkiej utracie glukozy.
Objawy niedoboru: nietolerancja na glukozę, zaburzenia w gospodarce białek i lipidów, utrata masy ciała.
6. ŻELAZO
Sposób działania: pełni ważną funkcję przy transporcie tlenu, jako składnik hemoglobiny, wspomaga metabolizm białek, ważne przede wszystkim dla kobiet i sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe.
Objawy niedoboru: zmniejszona wydolność, stany osłabienia i duszności, przemęczenia, słabość w koncentracji, szybkie przekwaszenie mięśni, bezsenność, problemy z krążeniem
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może mieć skutki uboczne.
7. SELEN
Sposób działania: potrzebny do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, bardzo ważny dla działanie systemu immunologicznego, neutralizuje wolne rodniki, utrzymuje elastyczność komórek.
Objawy niedoboru: przedwczesne starzenie, częste przeziębienia.
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może działać toksycznie.
8. CYNK
Sposób działania: ważny składnik enzymów trawiennych, bierze udział w magazynowaniu insuliny, wspomaga system immunologiczny.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, niedojrzałość płciowa, brak łaknienia, zmiany w gospodarce hormonalnej, zwiększone niebezpieczeństwo infekcji, opóźnione gojenie ran, cukrzyca
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może mieć skutki uboczne.
TŁUSZCZE
Tłuszcze to grupa pokarmowa o najwyższej kaloryczności mająca do spełnienia w organizmie kilka istotnych zadań:
dostarcza energii
jest nośnikiem substancji rozpuszczalnych w tłuszczach (m.in. niektóre witaminy)
pobudza wchłanianie witaminy D
wspomaga magazynowanie wapnia w kościach i zębach
jest niezbędna przy przekształcaniu karotenu w witaminę A
Wszystkie tłuszcze zbudowane są w tych samych kwasów tłuszczowych. Te z kolei dzielimy na:
nasycone
nienasycone
Z punktu widzenia diety szczególnie ważne są kwasy tłuszczowe nienasycone. Występują przede wszystkim w olejach roślinnych oraz rybach. Powinny stanowić przynajmniej 2/3 wszystkich spożywanych tłuszczów.
Zalecane dzienne spożycie tłuszczu generalnie nie powinno przekraczać 30% całkowitej dziennej liczby kalorii. Ale kulturysta nie powinien zbliżać się do granic tego przedziału - czyli do 0, jak i powyżej 30% spożycia tłuszczu. Tłuszcz jest o wiele ważniejszy dla produkcji hormonów i integralności komórek niż dla zapewnienia energii podczas treningu. Oczywiście organizm może zmagazynować około 70 tysięcy kalorii w postaci tłuszczu, ale podczas intensywnych ćwiczeń kulturystycznych zużywa się niewielka liczba kalorii pochodzących z tłuszczu. Z kolei podczas spoczynku organizm zużywa aż 80 - 85% kalorii pochodzących z tłuszczu, ale wówczas całkowita liczba spalanych kalorii jest znacznie mniejsza. zaledwie 1 - 2% całkowitej liczby kalorii pochodzących z tłuszczu wystarcza do zapewnienia organizmowi niezbędnych kwasów tłuszczowych. Niestety, przy tak niskim spożyciu mogą się pojawić inne problemy. Dieta ekstremalnie uboga w tłuszcz może zmniejszać produkcję testosteronu, a zatem zwalniać metabolizm i rozwój mięśni. Z kolei jeśli jemy zbyt dużo tłuszczu, robimy to kosztem węglowodanów i białek, które są ważniejsze dla rozwoju beztłuszczowej masy ciała niż tłuszcz. Ponadto tłuszcz zwalnia tępo opróżniania żołądka, co z kolei zmniejsza prędkość trawienia i wchłaniania pozostałych składników odżywczych.
Nie wszystkie tłuszcze są sobie równe. W gruncie rzeczy wiele produkowanej dziś żywności zawiera tłuszcze, których organizm nie umie właściwie się pozbyć, jak np. kwasy tłuszczowe trans czy substytuty tłuszczu. Inne tłuszcze, jak np. jednonienasycone wzbudziły nadzieje jako substancje chroniące przed chorobami układu krążenia i pewnymi nowotworami.
Dobre tłuszcze Złe tłuszcze Bardzo złe tłuszcze
Wielonienasycone
Jednonienasycone
Nienasycone
Fosfolipidy
Lecytyna
Trójglicerydy o średnich łańcuchach
Nasycone
Uwodnione:
sterole
tłuszcze
Zapotrzebowanie na tłuszcz w ciągu dnia to ok. 1 g na 1 kg wagi ciała, a 25-35% energii powinno pochodzić właśnie z tłuszczów.
Należy przy tym zwrócić uwagę na to, iż organizm nie może otrzymywać znacznie więcej energii niż jest w stanie wydatkować. Prowadzi to do zachwiania równowagi żywieniowej i w prostej linii do odkładania się tłuszczu w postaci tkanki tłuszczowej.
Prawidłowe trawienie tłuszczów przebiega w obecności wystarczającej ilości węglowodanów.
Ich brak lub niedostatek jest powodem niecałkowitego spalania tłuszczów i odkładanie się ich
Z góry dziękuje
WSKAZANIA DIETETYCZNE DLA TRENUJĄCYCH KULTURYSTYKĘ
Żmudny proces zdobywania siły i masy mięśniowej w głównej mierze uzależniony jest od odpowiednio dobranej intensywności i objętości treningu jak i od prawidłowego odżywiania. Aby wytrzymać trudy wielogodzinnego wysiłku fizycznego i mieć ze stanu tego efekty w postaci przyrostów mięśniowych należy dostarczyć pracującym mięśniom określoną ilość protein, węglowodanów, tłuszczów, witamin, soli mineralnych. Także częstotliwość spożywania pokarmów jak i zachowanie prawidłowych proporcji wyżej wymienionych składników jest niezbędne w diecie kulturysty. Ważne jest, aby spożywać tylko tyle pokarmów ile organizm może przyswoić, np. w przypadku protein jest to ilość 25 - 30 g w czasie 3 - 4 godzin. Wynika stąd wniosek, że lepiej spożywać 4 - 5 posiłków o mniejszej objętości, niż 3 o objętości większej. Z punktu widzenia kulturysty najważniejszym składnikiem odżywiania jest białko (proteina od greckiego słowa proteion). Stanowi ono główny materiał budulcowy mięśni i innych tkanek organizmu. Poza nim istotną rolę w procesach energetycznych odgrywają węglowodany, które aktywizują energię potrzebną do dużych wysiłków. Tłuszcze są nośnikiem rozpuszczalnych w nich witamin i materiałem energetycznym o bardzo dużej ilości energii (aż 9 Kcal w 1 g. Dla porównania 1 g białka - 4 Kcal, 1 g węglowodanów - 4 Kcal). Witaminy i minerały odgrywają kluczową rolę w metabolizmie i z powodu tego powinny być dostarczane w każdym posiłku. Ogólnie mówiąc dieta kulturysty powinna zawierać następujące elementy:
Proporcje spożywanych produktów powinny być następujące - 60% węglowodanów, 25% protein, 15% tłuszczów.
Wyżej wymienione składniki powinny być czerpane spośród 4 głównych grup żywieniowych: mięso i jaja, produkty ziarniste i orzechy, warzywa i owoce, produkty mleczne. Należy zwracać uwagę na to, aby proces przygotowania tych produktów do spożycia był jak najprostszy i najkrótszy.
Węglowodany zapewniają pokrycie zapotrzebowania organizmu na energię przez bardzo długi okres czasu. Trzeba jednak unikać rafinowanego cukru, czerpać go natomiast z takich naturalnych produktów jak owoce i miód.
Do każdego posiłku powinny być zastosowane jarzyny i to nie ze względu na dużą ilość witamin ale także przez celulozę w nich zawartą. Ułatwia ona dobre trawienie i wydalanie z organizmu niestrawionych resztek.
W pożywieniu równocześnie należy dostarczać organizmowi protein pochodzących z mięsa, ryb, drobiu, mleka, protein zawierających wszystkie kluczowe aminokwasy jak i protein o niepełnej równowadze aminokwasowej zawartych w orzechach i roślinach strączkowych. Przeciętnie potrzeba 2 g proteiny na 1 kg masy ciała dziennie, a w wypadku intensywnego treningu nawet 3 g na 1 kg ciała.
Tłuszcz należy spożywać głównie ze źródeł roślinnych (olej słonecznikowy i sojowy) gdyż zawiera on mniej cholesterolu niż zwierzęcy (masło, smalec).
Zapotrzebowanie organizmu na proteinę zależy od wielu czynników^ Głównym z nich jest aktywność ruchowa, wiek, struktura kostna organizmu. Dlatego ważna jest znajomość zawartości białka w podstawowych produktach jak i wielkość wydatkowanej energii w czasie pracy i treningu. Pozwoli to na świadome zaplanowanie posiłków od strony ilościowej i jakościowej.
Białka pełnowartościowe:
mięso, ryby, wędliny, konserwy rybne i mięsne, drób, podroby
dziczyzna — zawierają około 15% białka
Jaja—11% białka
sery — 20% białka
mleko— 1-3% białka
warzywa, ziemniaki i owoce — 1-3% białka
Białka niepełnowartościowe:
groch, fasola, soja, bób, soczewica — 20% białka
pieczywo, mąka, makarony, kasze — 8-13% białka
Dla kulturysty ważącego np. 80 kg i trenującego 5-6 razy w tygodniu potrzeba około 140g proteiny dziennie. Nie zawsze taka ilość znajduje się w spożywanych produktach. Wzbogacanie tych produktów w białko wprowadzono na zachodzie tworząc całą gamę specjalnych proszków, granulek, pastylek. Proteina jest istotna w diecie kulturysty, jednak nie stanowi jedynego składnika pokarmowego. Należy pamiętać aby znalazły się w nim obok białek również węglowodany, tłuszcze, witaminy i sole mineralne. Dopiero taka kompozycja diety daje gwarancję prawidłowego rozwoju organizmu i osiągnięcia wysokich wyników.
Preparaty odżywcze
Odżywka jst to skoncentrowane pożywienie, dostarczające organizmowi łatwo przyswajalne składniki pokarmowe, czyli substancje budulcowe, energetyczne i regulujące. Produkowane są następujące koncentraty odżywcze:
1) preparaty białkowe, składające się z niezbędnych aminokwasów w odpowiednich proporcjach;
2) preparaty węgowodanowe, zawierające łatwo przyswajalne oligosacharydy wzbogacone witaminami (węglowodanowo-witaminowe), solami mineralnymi (węglowodanowo-mineralne) albo jednocześnie witaminami i solami mineralnymi (węglowodanowo-witaminowo-mineralne);
3) preparaty mineralne w połączeniu z węglowodanami w formie tabletek lub napoju.
4) preparaty witaminowe w połączeniu z węglowodanami w formie tabletek, sypkiej konsystencji lub napoju.
Odżywki stosuje się jako środki uzupełniające normalną dietę w wypadku intensywnych treningów, po zawodach, w trakcie długotrwałych zawodów, przy zmianie klimatu i warunków normalnego odżywiania, gdy zachodzi niebezpieczeństwo ich deficytu w pożywieniu. Podaż odżywek powinna być dostosowana do dyscypliny sportu, okresu treningowego i specyfiki zawodów. Dawki powinny być obliczone w stosunku do rzeczywistych potrzeb każdego zawodnika. Przedawkowanie jest szkodliwe i może spowodować spadek formy.
Stosowanie odżywek w okresie przygotowawczym
W dyscyplinach siłowych, szybkościowo-siłowych oraz siłowo-wytrzymałościowych (podnoszenie ciężarów, kulturystyka, trójbój siłowy, rzuty, sporty walki) zaleca się stosowanie odżywek białkowych, zawierających 50-90 g białka w 100 g preparatu. Dawkowanie ustala się w zależności od masy ciała i rodzaju odżywki. Przeciętna dawka nie powinna zawierać więcej niż 50 g czystego białka dziennie, rozdzielonego na dwie porcje i przyjmowanego zgodnie ze wskazaniami producenta - przeważnie w trakcie posiłku.
Stosowanie odżywek przed zawodami, w trakcie i po zawodach
Poleca się stosowanie odżywek mineralnych i witaminowych w tabletkach oraz węglowodanowo-mineralnych, węglowodanowo-witaminowych i węglowodanowo-mineralno-witaminowych. Przed zawodami dawkowanie wynosi 25 g preparatu rozpuszczonego w szklance wody. Dawkowanie tabletek mineralnych i witamin zgodnie z zaleceniami lekarza lub. producenta. W trakcie wielogodzinnych zawodów poleca się stosowanie tylko powyższych odżywek rozpuszczanych w wodzie. Dawkowanie indywidualne, w zależności od potrzeb i rodzaju wysiłku — ok.25-100 g preparatu, rozpuszczonego w 200-1000 ml wody. Po zawodach podaje się odżywki, zawierające wszystkie składniki odżywcze, tj. białko (o średniej zawartości białka 20 (100 g preparatu), tłuszcz, węglowodany, witaminy i związki mineralne. Należy w ciągu doby uzupełnić stratę płynów.
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE SPOSOBEM NA ROZBUDOWĘ MASY MIĘŚNIOWEJ l JAKOŚĆ MIĘŚNI.
Problem odżywiania, stosowania właściwej diety w sporcie wyczynowym jest przedmiotem wielu badań i eksperymentów. Wiadomo bowiem, że wysokie wyniki i sprawność fizyczna zależą głównie od wartościowego i odpowiednio ułożonego programu żywieniowego. Wśród kulturystów szczególnie początkujących i średnio-zaawansowanych pokutuje wiele mitów na temat odżywiania mięsem, stosowania różnego rodzaju odżywek proteinowo-witaminowych, a nawet tzw. ..koksów", czyli sterydów anabolicznych. To powoduje, że wielu młodych, niedoświadczonych kulturystów odżywia się nieprawidłowo, a nawet wręcz szkodliwie dla własnego organizmu, hamując tym samym prawidłowy rozwój i przyrost potrzebnej masy mięśniowej. Faktem jest także, że wielu nie uznaje posiłków bezmięsnych i faszeruje się przez cały dzień wędlinami i mięsem pod różną ich postacią. Doprowadza to jednak często, w późniejszym okresie do wielu chorób, głównie nerek, które nie są w stanie przefiltrować nadmiaru białka zwierzęcego.
Białko w ogóle powinno stanowić 6-10 % kalorii dziennie dostarczanych naszemu„organizmowi, a najczęściej stanowi 15 % i więcej. Najkorzystniejsza jest więc dla naszego organizmu mieszanka białka zwierzęcego i roślinnego. Przykładowo jajka posiadają wzorcowe białko, ale jak dowiodły badania, organizm nasz szybciej i efektywniej z niego korzysta, jeśli 1/3 białka pochodzi nie z jajka, a np. z ziemniaków. Ziemniaki posiadają także dobre białko, ale brakuje mu jednego z aminokwasów, przez co jest mniej wartościowe niż białko z jajek. Zasadą jest, stosowanie białek mieszanych: zwierzęcych i roślinnych. Jadłospis przepełniony białkami może nawet utrudniać przyswajanie niektórych składników mineralnych jak np. wapnia, w rezultacie czego składniki te są wydalane z moczem. Białka w odpowiedniej ilosci służą bowiem organizmowi do odbudowy, natomiast ich nadmiar zostaje zamieniony w tłuszcz. Jeżeli chcecie budować mięśnie, muskuły to potrzebujecie więcej żelaza, a także 100-200 kalorii ekstra właśnie na budowę tych tkanek mięśniowych. Kalorie muszą pochodzić z trzech podstawowych źródeł: węglowodanów, białka i.tluszczów. Spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego należałoby ograniczyć do 2 posiłków dziennie np.: rano - mleko, twarogi, ryż; obiad - kawałek chudego mięsa, ryby, drobiu, sera itp. Mięsne dania powinny być przyprawą a warzywa, ryż, kasze, makarony winny dominować. Zasada głosi, aby oprócz np. ziemniaków lub kaszy, ryżu, klusek itp. było jedno danie warzywne gotowane, a drugie surowe. Inna, że 4/5 naszego jedzenia powinna pochodzić ze źródeł roślinnych, a tylko 1/5 ze zwierzęcych.
Przypomnijmy tez, ze mięso wcale nie jest najbogatszym źródłem białka, ma go ok. 15-20 %. Najbogatszym jego źródłem jest soja, która ma go ponad 40 %. Nawet jaja nie grzeszą nadmiarem białka, bo mają go 13 %. Pod tym względem przewyższają je zdecydowanie sery chude i twarogi, a także mleko odtłuszczone w proszku, bo mają białka ok. 35 %. Korzystajcie więc w ramach swojego codziennego odżywiania z bardziej urozmaiconych źródeł proteinowych lub zastępujcie je wysokowartościową proteiną jak też dodatkowo witaminami, związkami mineralnymi i mikroelementami. Kulturystom pragnącym zdobyć masę mięśniową bez zbędnej tkanki tłuszczowej proponujemy następującą dietę:
Śniadanie: -płatki owsiane zalane 1 -2 szklankami przegotowanego chudego mleka (nie słodzonego), 2-4 gotowanych jaj (w tym tylko jedno z: żółtkiem); 2 kromki chleba razowego ciemnego suchego bądź z niewielką ilością margaryny, 1 banan lub jabłko.
II posiłek (spożywany po treningu, bez względu na porę treningu): 1 szklanka (250-300 g), napoju proteinowego (50 g mleka odtłuszczonego w proszku miksować z 200 g mleka chudego, dodając 1 jajko i soku pomarańczowego), 1 -2 sztuki owoców świeżych.
Obiad: 100-200 g chudego mięsa (np. indyk, kurczak mięso wołowe), 3-4 nieduże ziemniaki, sałata, 1 średni owoc, 1-2 szklanki chudego mleka kwaśnego.
Kolacja: 100 g ryby, bądź kurczaka bez skóry, 1 porcja świeżych, surowych warzyw, ok. 100 g ryżu gotowanego na sypko lub 1 pieczony ziemniak, 1 małą sałatę (lub dużą, jeżeli nie jedliście jej na obiad), woda mineralna lub destylowana.
Pomiędzy posiłkami można dodatkowo spożywać owoce, razowe pieczywo, jogurt lub w małej ilości napój proteinowy sporządzony w wyżej podany sposób. Jeżeli zadacie sobie trud odżywiania się w powyższy podany przykładowo sposób z wystarczającą ilością wysokowartościowego białka i węglowodanów, ze zredukowaną do minimum ilością tłuszczu, możecie naprawdę w krótkim okresie osiągnąć czystą masę mięśniową. Należy przy tym pamiętać, żeby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość witamin, związków mineralnych i płynów, dlatego bez względu na ilość spożywanych owoców i warzyw należy brać dodatkowo witaminę. C i B complex. Życzymy wielu sukcesów z powyższą dietą!
DOLEJ PALIWA DO OGNIA - ODŻYWIANIE DLA ENERGII
„Małe i częste posiłki typu kompleksowego dożom z węglowodanów utrzymują wysokie poziomy energii"
Podczas oddychania, picia, jedzenia ciało przerabia to w paliwo potrzebne dla nerwów i mięśni. Stałym treningiem fizycznym buduje się energię i podtrzymuje zdolność do wysiłku. Nie można jednak tego faktu wykorzystać do maksimum, jeśli nie zbuduje się odpowiedniego programu żywieniowego. Cykl energetyczny, który ma swój początek w ustach i nosie i osiąga swoje maksimum, jest wspaniały. Jednak związek żywienia z działaniem (treningiem) jest dość skomplikowany, dlatego warto się zapoznać z procesami, które zachodzą w milionach komórek mięśniowych, będących podstawą ruchu.
CIAŁO - ROŚLINA CHEMICZNA
Wewnątrz komórek mięśniowych zgromadzony jest pobudzacz energii naszego ciała - organiczny czynnik zwany trójfosfatem adenozyny lub ATP. Rozmaitość procesów enzymatycznych wpływa na przełamanie w dół ATP zwalniając iskrę energii, która pobudza komórki włókien mięśniowych, a te z kolei pobudzają skurcz mięśni. Ta reakcja chemiczna powtarza się stale, a wy oddychacie, jecie i pijecie, aby dostarczać jej pożywienia. Kiedy zaczyna się intensywnie trenować, nagromadzone ATP znika dość szybko i komórki mięśniowe tworzą węzeł energii z innego składnika - fosfatu kreatyny. On również się dość szybko spala, a wtedy komórki mięśniowe pobierają cukier (glikogen), który jest w nich zmagazynowany. Enzymy przełamują ten proces, aby stworzyć warunki do produkcji większej ilości fosfatu kreatyny, który przekształca się w ATP. W miarę jak zużywa się glikogen, tworzy się produkt odpadowy czyli kwas mlekowy, który opóźnia skurcze mięśniowe ewentualnie powoduje ich ból. Proces ten zachodzi głównie przy wysiłkach anaerobowych (beztlenowych) i wpływa na poziom energii. Przy wysiłkach anaerobowych zdolność skurczów mięśniowych ogranicza się zwykle do 2-3 minut, zanim nagromadzony w mięśniach kwas mlekowy nie pozbawi komórek mięśniowych zdolności do intensywnej pracy.
W tym stanie organizm metabolizuje ATP bez tlenu, aby „karmić" eksplozywną pracę mięśni, w czasie gdy serce i płuca nie są w stanie szybko dostarczyć tlenu do mięśni. Gdy wysiłek fizyczny trwa dłużej niż 2-3 minuty to tlen dostarczany jest do komórek mięśniowych, aby uwolnić je od kwasu mlekowego. Tlen łączy się wówczas z kwasem mlekowym, aby produkować glikogen, który z kolei przekształca się w karoten i ATP. Jest to droga aerobiczna (tlenowa), która pozwala komórkom mięśniowym na długotrwale skurcze mięśni pod warunkiem, że odpowiednia ilość tlenu będzie do ich dyspozycji.
POŻYWIENIE JAKO PALIWO
Co wspólnego mają te reakcje chemiczne w organizmie z kartoflami i mięsem? Składniki żywieniowe, takie jak węglowodany, proteina, tłuszcze, witaminy i minerały są to substancje, których ciało potrzebuje łącznie z tlenem i wodą dla produkowania energii z ATP. Węglowodany są w tym wypadku najważniejszym składnikiem pożywienia. System trawienny rozkłada je bowiem na prostą glukozę, która przez krew gromadzona jest jako glikogen w mięśniach i wątrobie. Złożone węglowodany znajdują się w ziarnach zbożowych, grochu, warzywach włóknistych. Natomiast proste węglowodany to głównie cukry (za wyjątkiem owoców) i w większości nie mają prawie żadnej wartości żywieniowej. Dla kontynuowania ciężkiego treningu i opóźniania zmęczenia złożone węglowodany powinny stanowić ok. 60% zawartości każdego posiłku (chodzi o ilość kalorii). Należy unikać rafinowanych węglowodanów. Cukier w nich zawarty dostaje się szybko do krwi i tym samym podnosi poziom glukozy, co jest zjawiskiem niekorzystnym (hipoglicemia). To powoduje zmniejszenie poziomu energii. Węglowodanów prostych o dużej zawartości cukrów należy szczególnie nikać przed i po treningu. Najnowsze badania wykazały i ujawniły większe niż do tej pory myślano różnice między źródłami węglowodanów jeśli chodzi o szybkość, z jaką zostają przetworzone w glukozę (np. kartofle powodują szybki wzrost cukru). Im wyższa jest stawka glicemiczna, tym szybciej węglowodany dostają się do krwi. Dlatego dla utrzymania stałego strumienia przypływu energii należy wybierać węglowodany z niższego szczebla indeksu glicemicznego. Np. fasola i pewne owoce to dobry wybór. Nieco mniej niż połowa produktów żywieniowych na 2 godziny przed każdym treningiem powinna się składać z tych, które wymieniamy na najniższych szczeblach indeksu glicemicznego. Na zamieszczonym poniżej indeksie gllcemicznym im wyższy procent, tym szybciej wymienione przy nich pożywienie może podnieść poziom cukru we krwi. Dlatego dla spokojnego pozyskiwania energii należy starać się spożywać produkty zawierające najwięcej złożonych węglowodanów i z niższymi zawartościami procentowymi.
INDEKS GLICEMICZNY
Produkty powodujące szybsze zwiększanie cukru we krwi:
100% - Glukoza, biały chleb
80-99% - Płatki zbożowe, marchew, kartofle, miód, biały i brązowy ryż, banany
70-79% - Chleb pełnoziarnisty, białe i młode kartofle, ziarna zbożowe, zielony groszek
60-69% - Pszenica, buraki, rodzynki, pasta pszeniczna
50-59% - Słodkie ziarna pszenicy, proszek mrożony, cukroza, tzw. chipsy (frytki ziemniaczane)
Produkty powodujące wolniejszy przyrost cukru we krwi
40-49% - Posiłek złożony z owsianki, ziemniaków, zielonego groszku, suszonego grochu, winogron i pomarańcz
30-39% - Różne groszki, zupa pomidorowa, pełne mleko, jogurt, jabłka i gruszki
20-29% - Soczewica, fruktoza, wiśnie, brzoskwinie, śliwki i grejpfruty
10-19% - Groszek sojowy, orzechy małe (GROSZKOWE)
JEDZENIE JAKO CZYNNIK ENERGII
Tłuszcz, zawierający aż 9 kalorii w Igr, posiada potencjał energetyczny ponad 2 razy większy niż węglowodany i proteina. Rezerwy tłuszczu, zwykle ulokowane pod skórą, wokół organów wewnętrznych i włókien nerwowych pomagają w aktywizacji paliwa dla energii podczas wysiłków o charakterze aerobicznym. Mięśnie i wątroba mają ograniczone możliwości magazynowania glikogenu. Po ok. 1,5-2 godzinach dużej aktywności fizycznej (treningu) ich zapasy się zmniejszają w miarę, jak zmniejsza się poziom glikogenu we krwi. Tłuszcz, który jest zmagazynowany w ciele, zostaje wówczas pobudzony do akcji. Jego kwasy tłuszczowe zostają „wyciągnięte" z magazynu i przekazane do mięśni, gdzie zostają spalone na energię. Ta działalność tłuszczu, który oszczędza glikogen, występuje szczególnie w sportach o charakterze wytrzymałościowym. Nie jest to jednak wskazówka, aby spożywać wiele tłuszczu bo pewne jego ilości znajdują się w każdej diecie. Tym bardziej, że dieta wysokotłuszczowa wymaga bardzo długiego trawienia. Dlatego w kulturystyce tłuszcz powinien dostarczać jedynie 20-25% lub mniej kalorii w dziennej diecie. Należy przy tym preferować tłuszcze niskoprocentowe, które znajdują się w warzywach, olejach roślinnych, orzechach. Inne źródła to czerwone mięso, ryby, produkty mleczne.
MNIEJSZA ROLA PROTEINY
Jest ona na pewno niezbędna dla budowy mięśni i ich wzrostu, ale nie jest większym dostawcą energii. Zarówno w wysiłkach anaerobowych jak i aerobowych, kiedy zapasy glikogenu szybko się wyczerpują, składniki proteiny - łańcuchy aminokwasów dostarczają tylko 15-20% energii zużywanej podczas treningu. Spożycie proteiny jest natomiast bardzo istotne po treningu, gdy mięśnie się odbudowują i odnawiają. Dlatego wysokoprocentowa proteina jest niezbędna dla budowania ciała w kulturystyce. Najlepszym źródłem proteiny są takie produkty żywieniowe, jak jajka, ryby, mięso, produkty mleczne, a także fasola, groch i inne wytwory roślinne. Aby utrzymać niski poziom tłuszczu nasyconego (wysokoprocentowego) w organizmie należy spożywać chude, czerwone mięso, drób bez skóry, chude ryby, chude mleko i jogurt, białe sery, białka jaj (bez żółtka).
FORMUŁA ENERGETYCZNA
Poza utrzymaniem właściwej równowagi węglowodanów, proteiny i tłuszczów w diecie, należy zwrócić uwagę na inne elementy, które zapewnią szczytowy poziom energii tak potrzebnej w treningu kulturystycznym:
Śniadanie nie powinno być obfite, może się składać np. tylko z jabłka i z filiżanki mleka. Poziom cukru w organizmie rano jest bowiem bardzo niski.
Należy jeść często. Aby utrzymać dostatecznie równy poziom glukozy we krwi należy rozdzielać dzienny „przydział" kalorii na 5-6 posiłków. Jest to bardzo skuteczny sposób, aby utrzymać wysoki poziom energii. Znacznie skuteczniejszy, niż przy 2-3 obfitych posiłkach.
Nie należy się przejadać. „Wielkie" żarcie, zwykle bogate w tłuszcze, skazuje ciało na trud wielogodzinnego trawienia. Jeść należy tylko do granicy pewnej satysfakcji, umiarkowanego nasycenia.
Zalecane jest stosowanie nowego indeksu grup żywieniowych: 2 porcje produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, 2 porcje proteiny, 6 porcji pełnoziarnistego chleba, pasty i płatków zbożowych, 3-4 porcje owoców i 1 warzyw.
Nie jest wskazane spożywanie posiłków tłuszczowych, proteinowych i ocukrzonych przed treningiem. Takie produkty wymagają ok. 8 godzin na ich strawienie „przepompowując" krew z mięśni do żołądka i mózgu.
Posiłki o niskiej zawartości glukozy należy spożywać na 2 godziny przed treningiem.
Dobra rada: pijcie 8-12 szklanek wody (mineralnej) dziennie. Podczas intensywnego treningu należy co 20 minut wypić szklankę wody.
Kawa może poprawić wytrzymałość. Badania wykazały, że kofeina pobudza rozpuszczanie kwasów tłuszczowych we krwi, a to może spowodować zaoszczędzenie glikogenu w mięśniach. Wskazane jest picie 1-2 filiżanek kawyna l godzinę przed treningiem. Nie wszyscy, co trzeba zaznaczyć, jednakowo reagują na kofeinę i z tym się trzeba liczyć.
Żelazo mineralne jest bardzo ważne dla transportu tlenu i produkcji energii. Mężczyźni potrzebują ok. 10 mg żelaza dziennie, ale ciało absorbuje tylko ok. 10% żelaza w spożywanych pokarmach. Dlatego należy stosować kilka metod, aby zapewnić organizmowi potrzebne mu żelazo: l) gotować gorące posiłki w żaroodpornych naczyniach, 2) spożywać posiłki zawierające dużą ilość żelaza z dużymi ilościami witaminy C, 3) spożywać jak najwięcej wzbogaconych produktów ziarnistych, 4)spożywać umiarkowane ilości chudego czerwonego mięsa, 5) należy włączyć sok śliwkowy do mdojów, 6) nie należy pić kaw i herbaty przy posiłkach (on przeszkadzają absorbcji żela za przez organizm).
Inne dobre źródła żelaza: rodzynki, groszek, zboże, wątroba, groch, fasola.
A co powiecie o kilku kostkach cukru albo słodkiego napoju przed treningiem dla szybkiego nabrania energii? O tym trzeba zapomnieć. Fizjojolog dr Larry Steward twierdzi: nabierzesz siły i zmagazynujesz energię tylko z tego co jadłeś wieczorem, a nie z tego przed treningieim. Zmagazynowany glikogen jest magazynowany w mięśniach przez noc lub nawę poprzedniego dnia. Jeśli kto się czuje zmęczony, głodu) odczuwa ból głowy na treningu, to poziom jego glokogenu jest niski. Należy wtedy pić napój glukozowy, sok pomarańczowy, zjeść jabłko. Należy zrezygnować ze słodkiego pożywienia również po treningu. Prosty cukier może zablokować wpływ ćwiczeń na wzrost masy mięśniowej. Jednak ważne jest, aby spożywać pewną ilość złożonych węglowodanów zaraz po treningu celem uzupełnienia glikogenu oraz przeciwstawienia się procesowi katabolizmu lub załamania mięśniowego. W takim wypadku 5O-100 g węglowodanów spożytych do 30 minut po treningu może pozytywnie zadziałać.
Po treningu należy uzupełnić ciało w płyny pijąc 2 szklanki wody na każde 0,5 kg, które straciło się na skutek pocenia. Unikać należy w tym wypadku kawy i alkoholu.
PODSTAWY ENERGII
Zawsze należy pilnie wsłuchiwać się w swój organizm. Jeśli odczuwa się chroniczne zmęczenie to znaczy, że coś nie jest w porządku. W takim wypadku trzeba przerwać trening, szczególnie realizowany bardzo intensywnie. Przez cały czas konieczna jest analiza diety i treningu. Stosując przepisy żywieniowe w praktyce można wyczuć, kiedy należy zmniejszyć intensywność treningu. Jeżeli żadne z tych indywidualnych metod nie zwiększa poziomu energii - trzeba odbyć dokładne badania lekarskie. Najistotniejsza jest witamina W czyli pełny wypoczynek po dużym wysiłku.
BIAŁKA
Ogólna zasada dotycząca spożycia białka, to im więcej, tym lepiej. Jasne jest, że będąc kulturystą potrzebujesz go głównie do przebudowy tkanki mięśniowej uszkodzonej podczas intensywnego treningu oraz do zaopatrzenia organizmu w aminokwasy potrzebne do budowy białek. Ale ile potrzeba białka ? Według norm amerykańskich ( RDA ), wystarczy już 0,8 g na kilogram wagi ciała do uzyskania dodatniego bilansu azotowego w organizmie, czyli stanu, w którym synteza białka jest większa od rozpadu ( co równa się przyrostowi ). Jednak tak niskie spożycia białka wystarcza tylko dla przeciętnego faceta nie trenującego z ciężarami. Ujemny bilans azotowy wskazuje na stan katabolizmu mięśni. Obecnie zalecane spożycie białka dla sportowców siłowych wynosi od 1,5 do 2,4 g/kg wagi ciała. Nie ma przekonywujących dowodów na to, by wyższe spożycie dało jakiekolwiek korzyści. Które białko jest najlepsze : serwatka, kazeina czy soja ? oczywiście soja zyskuje sobie rosnącą popularność, ale prawdziwy wybór dotyczy tylko dwóch białek : serwatki i kazeiny ( oba występują w mleku i produktach mlecznych ). Najnowsze badania świadczą o tym, że powinno się spożywać oba te białka. Białka serwatki powodują nagły, ale krótkotrwały wzrost stężenia aminokwasów w osoczu, natomiast kazeina wywołuje umiarkowany wzrost utrzymujący się przez dłuższy czas. Poza tym spożyta kazeina w większym ( o 34% ) niż serwatka jest wykorzystana do syntezy białka i nie ulega utlenianiu jako źródło energii. Dlatego lepiej jest jeść oba rodzaje białek.
Za każdym razem, gdy organizm potrzebuje rosnąć, naprawiać czy wymieniać tkanki lub komórki, potrzebne jest białko. Białko rozkłada się na aminokwasy służące do różnych celów, jak budowa tkanek, synteza hormonów, integralność układu odpornościowego, transport witamin i minerałów. By dobrze wypełniać te funkcje, organizm potrzebuje wszystkich aminokwasów, zarówno egzogennych ( których nie potrafi sam syntezować ), częściowe egzogennych ( w niektórych warunkach organizm potrafi je syntetyzować ), jak i endogennych ( organizm może je produkować i nie muszą być obecne w pożywieniu ).
Białko to podstawowy budulec organizmu (w tym mięśni). W wyniku procesów trawiennych białka są rozkładane na poszczególne aminokwasy niezbędne do budowy tkanek i syntezy własnego białka organizmu.
Poniżej podajemy zalecane dawki białka w zależności od poziomu aktywności.
Poziom aktywności
Współczynnik przeliczeniowy
Tryb siedzący, sporadyczne ćwiczenia
0,8 g na kilogram wagi ciała
Aktywni sportowcy
1,2 - 1,4 g na 1 kilogram wagi ciała
Bardzo aktywni kulturyści, ciężarowcy
1,7 - 2 g na 1 kg wagi ciała
Przyjmowanie dawek większych niż 2 g na 1 kg wagi ciała mija się z celem. Z pewnością nie wpłynie to na większy przyrost masy, obciąży zaś w nadmierny sposób nerki i wątrobę.
Niestety nie każde spożywane przez nas białko ma taką samą wartość biologiczną. Powoduje to, iż różne rodzaje białka są w różnym stopniu wchłaniane. Wartość biologiczna białek jest uzależniona od bilansu aminokwasów. Im bardziej bilans ten jest zgodny z własnym bilansem organizmu, tym lepsze jest wchłanianie. Najwyższą wartość biologiczną posiada mieszanina białek jaja i ziemniaka.
Najczęściej stosowana jest w postaci hydrolizatu.
Białka
Wartość biologiczna
Mieszanka białek jaja i ziemniaka
136
Mieszanka białek jaja i mleka
122
Mieszanka białek jaja i pszenicy
118
Laktoalbumina (białko z mleka)
104
Albumina jaja kurzego
100
Białko soji
75
Białko z mięsa
76
Białko z ziemniaka
60
Procent zawartości białka w naturalnych źródłach
Proszek jajeczny z całego białka
40,0
Soja
36,0
Mięso królika
20,0
Wołowina chuda
19,0
Twaróg chudy
19,0
Wieprzowina chuda
19,0
Groch
19,0
Cielęcina chuda
19,0
Tuńczyk świeży
18,0
łosoś
15,0
Mąka pszenna
10,0
Aminokwasy - jest to podstawowy składnik białek. Organizm samodzielnie może zsyntetyzować 13 z 21 białek. Pozostałe 8 musi być dostarczone z "zewnątrz".
Aminokwasy podzielić można na dwie grupy:
aminokwasy ogólne,
aminokwasy rozgałęzione.
Inny podział aminokwasów:
Egzogenne Częściowo egozgenne Endogenne
Izoleucyna Arginina Alanina
Leucyna Cystyna Asparagina
Lizyna Glutamina Kwas asparaginowy
Metionina Histyna Cytrulina
Fenyloalanina Prolina Kwas glutaminowy
Treonina Tauryna Glicyna
Tryptofan Tyrozyna Ornityna
Walina Seryna
Charakterystyka poszczególnych aminokwasów:
izoleucyna, leucyna - aminokwasy rozgałęzione, występujące w kukurydzy i mleku. Są wykorzystywane jako materiał budulcowy i energetyczny dla pracującego mięśnia. Nie przechodzą przez wątrobę i dlatego praktycznie natychmiast trafiają do potrzebujących je mięśni.
walina - aminokwas rozgałęziony, działanie jak wyżej, najobficiej występuje w białku siemienia lnianego.
histydyna - niezbędna w mięśniach, gdyż bierze udział w syntezie białka i hemoglobiny.
lizyna - buduje chrząstki, konieczna do produkcji białka, wraz z witaminą C tworzą L-karnitynę.
metionina - działa ochronnie na komórki wątroby, ułatwia szybkie pozbycie się tkanki tłuszczowej. Najobficiej występuje w białku jaja i mleka.
fenyloalanina - niezbędna do syntezy hormonów tyroksyny i adrenaliny. Ponieważ przekształca się w tyrozynę, dlatego też ma zastosowanie w leczeniu depresji.
treonina - ważny składnik kolagenu, który jest głównym składnikiem podporowym tkanki łącznej.
tryptofan - prekursor serotoniny, może uwalniać hormon wzrostu.
arginina - może zwiększać wydzielanie insuliny i hormonu wzrostu.
tyrozyna - prekursor takich związków jak adrenalina (pobudzacz receptorów autonomicznego układu nerwowego), dopamina i noradrenalina (spełniają rolę przekaźników impulsów).
cysteina - bierze udział w odtruwaniu organizmu
alanina - przyspiesza metabolizm mięśni poprzez przenoszenie do wątroby resztek węglowych, które zużyte są do syntezy glukozy
kwas asparginowy - redukuje poziom amoniaku
cystyna - niezbędna do syntezy białek osocza, bierze udział w syntezie kreatyny, glukagonu, insuliny
prolina - może stanowić zbiornik energii dla mięśni
seryna - bierze udział w pracy systemy nerwowego, usprawnia przepływ impulsów
ornityna - duże dawki stymulują wydzielanie hormonu wzrostu, usprawnia i przyspiesza pracę wątroby
tauryna - wpływa na wzrost masy mięśniowej, obniża ciśnienie krwi, poprawia tolerancję leków, działa korzystnie na centralny układ nerwowy.
WĘGLOWODANY
Węglowodany to jedna z trzech podstawowych, obok białka i tłuszczów grup żywnościowych. łatwo przyswajalna, biorąca bezpośredni udział w metabolizmie komórkowym. Dlatego też, to właśnie z węglowodanów organizm najchętniej czerpie energię. Bez odpowiedniej ilości tej energii wykluczony jest jakikolwiek wysiłek. Najprościej rzecz ujmując ilość energii w organizmie jest wprost proporcjonalna do ilości spożywanych węglowodanów. Objawy ich niedoboru to ociężałość i ospałość, niechęć do jakiegokolwiek wysiłku. Bez odpowiedniej dawki węglowodanów nie ma też mowy o przyroście mięśni.
Węglowodany dzielą się na:
oczyszczone ( wszelkiego rodzaju słodziki oraz cukier )
proste
złożone
Proste są przyswajane w krótkim czasie po spożyciu. Szybko są wchłaniane i dzięki temu dają szybki, krótkotrwały zastrzyk energii.
W przypadku węglowodanów złożonych obserwujemy zjawisko odwrotne. Są one wchłaniane zdecydowanie wolniej i dostarczają energii w dłuższym okresie czasu.
Podstawą rozwoju masy jest dodatni bilans energetyczny w organizmie. Powoduje on zmiany hormonalne pobudzające wzrost mięśni ( anabolizm). Węglowodany sprzyjają wydzielaniu insuliny, która jest niezbędna do transportu aminokwasów i glukozy do krwi i mięśni. To właśnie insulinie zawdzięczamy zwiększone wchłanianie aminokwasów przez mięśnie i zdecydowany wzrost syntezy białek.
Poza tym są odpowiedzialne za powstawanie i magazynowanie glikogenu, który jest wykorzystywany przy intensywnym wysiłku.
Węglowodany mogą być niezbędne jako źródło energii dla organizmu ( ATP ), ale kulturyści nie muszą, jak wcześniej sądzono, dostarczyć 65% całkowitej liczby kalorii z węglowodanów. Rozłożone węglowodany są magazynowane w mięśniach i wątrobie w postaci glikogenu. W połączeniu z fosforanem kreatyny glikogen tworzy ATP niezbędne dla skurczu mięśni. Czyli im więcej węglowodanów, tym więcej ATP, ale nie czyni to lepszego treningu.
Chociaż węglowodany dostarczają energii niezbędnej dla pracy mięśni, ośrodka układu nerwowego i dla metabolizmu tłuszczu, a także oszczędzają białko, by nie uległo spalaniu jako źródło energii , to jednak zbyt dużo ( ponad 70% całkowitej liczby kalorii ) wiąże się ze wzrostem stężenia trójglicerydów w osoczu, LDL ( złego cholesterolu ) i prawdopodobieństwa wystąpienia ujemnego bilansu azotowego, jak również ze spadkiem poziomu HDL ( dobrego cholesterolu ) i testosteronu we krwi. Po za tym nie biegamy w maratonie. Dieta wysokowęglowodanowa nie wpływa korzystnie ani na skład ciała, ani na siłę mięśni, ani na wytrzymałość w porównaniu z dietą zawierającą więcej białka a mniej węglowodanów.
Podczas gdy osoby prowadzące siedzący tryb życia mogą nie potrzebować dodatkowej ilości białka i wyrównują to jedzeniem większej procentowo liczby kalorii z węglowodanów, to dla kulturysty jest lepiej utrzymywać spożycie węglowodanów na poziomie nie większym niż 50 - 55% całkowitej liczby spożytych kalorii. Większość ekspertów zaleca dzienne spożycie węglowodanów w ilości 4,5 - 6,5 g/kg wagi ciała dziennie, a większa ich porcja powinna być zjedzona po treningu, by przyspieszyć regenerację.
Będąc sportowcem potrzebujesz węglowodanów prostych jako źródła natychmiastowej energii i uzupełnienia rezerw glikogenu. Ale poza tymi sytuacjami zaleca się spożywanie głównie węglowodanów złożonych w celu dłuższego zapewnienia energii i mniejszej reakcji ze strony insuliny.
Również ważna jest ilość zjedzonego błonnika, który także należy do węglowodanów. Optymalne spożycie powinno wynosić 25 - 40g dziennie ( 5 - 8g błonnika nierozpuszczalnego, reszta jako błonnik rozpuszczalny ) i pochodzić z różnych produktów.
Dawkowanie węglowodanów zależy od wagi ciała. Z reguły w dniach treningów powinniśmy spożywać ok. 6 g. Na każdy kilogram masy ciała, natomiast w dniach bez treningów około 4 g.
Węglowodany należy spożywać zarówno przed treningiem ( gromadzimy wówczas w organizmie odpowiednią ilość energii do wysiłku ) jak i około 30 min. po treningu. Dzięki temu utrzymamy odpowiednio wysoki poziom cukru we krwi i wyrównamy ilość glikogenu. Pozwoli to nam na uniknięcie zjawiska "rozpadu" do aminokwasów.
Z drugiej jednak strony należy kontrolować spożywanie tej grupy żywnościowej, bowiem zbyt duże spożycie węglowodanów może przyczynić się do tycia. Dlatego też ich dozowanie zależy od indywidualnych warunków każdego ćwiczącego. Osoby ze skłonnościami do tycia powinny przyjmować mniejsze ilości węglowodanów, a zwiększać spożycie białka. Planując dietę powinniśmy uwzględnić m.in. ilość intensywności przeprowadzonych treningów. Nie zapominajmy o ważnej roli błonnika, jako regulatora spalania. Wskazane jest spożywanie znacznej ilości produktów węglowodanowych o zwiększonej jego zawartości ( płatki owsiane, otręby pszenne ).
W cyklu dziennym starajmy się spożywać największe ilości węglowodanów na śniadanie. Im bliżej końca dnia, tym mniej produktów węglowodanowych.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy trening w danym dniu przeprowadzamy późnym popołudniem lub wieczorem. W takim wypadku niezbędne jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ich ilości zarówno bezpośrednio przed ( węglowodany proste ) jak i po treningu ( węglowodany złożone ).
Poniżej w tabeli przedstawiamy zawartości węglowodanów w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Produkty pochodzenia roślinnego ( węglowodany w g na 100g produktu )
Produkt ogółem Błonnik
Cukier 99,8 0
Płatki kukurydziane 84,2 11,0
Miód pszczeli 79,5 -
Ryż 78,9 2,4
Chleb chrupki 78,9 10,5
Kasza manna 76,7 2,5
Kasza jęczmienna perłowa 75,0 6,2
Mąka pszenna 74,9 5,1
Makaron dwujajeczny 72,0 5,3
Płatki owsiane 69,3 6,9
Czekolada wyborowa 62,5 -
Otręby pszenne 61,9 15,5
Groch łuskany 61,7 12,2
Fasola biała 61,6 25,3
Marmolady ( średnio ) 59,2 1,6
Bułki i chleb pszenny 47,5 3,5
Pieczywo chlebowe jasne 45,0 5,4
Pieczywo chlebowe ciemne 42,1 6,3
Soja 34,8 -
Winogrona 17,3 0,6
Banany 17,0 2,1
Porzeczki czarne 16,9 7,7
śliwki 15,0 2,2
Ziemniaki 13,5 1,4
Wiśnie 12,0 -
Kukurydza-kolby 11,1 1,4
Gruszki 10,9 1,6
Jabłka 8,8 1,3
Pomarańcze 8,1 1,4
Włoszczyzna bez kapusty 7,5 2,5
Buraki 7,0 2,3
Kapusta 6,2 2,5
Cebula 6,1 1,5
Cytryny 5,9 2,5
Marchew 5,5 1,9
Pomidory 4,9 1,5
Arbuz 3,2 -
Ogórek 2,0 0,4
Produkty pochodzenia zwierzęcego ( węglowodany w g na 100g produktu )
Produkt Ogółem
Wątróbki drobiowe 8,9
Wątróbka wołowa 5,8
Mleko 2% tłuszczu 4,3
Nerki wołowe 0,9
Konina, cała tłusza 0,5
Węglowodany proste Źródło
Glukoza cukier we krwi
Fruktoza cukier w owocach i miodzie
Galaktoza cukier w mleku
Meltoza sód i kiełkujące ziarna zbóż
Sacharoza cukier spożywczy, syrop, miód
Laktoza cukier w mleku
Węglowodany złożone Źródło
Glikogen tkanki zwierzęce
Skrobia ziemniaki, kukurydza, nasiona
Błonnik rośliny
Celuloza warzywa, owoce, rośliny strączkowe
Hemiceluloza kasze, zboża
Pektyny warzywa, owoce
Gumy i śluzy substancje wzbogacające i stabilizujące
Lignina zdrewniałe części warzyw, pestki owoców
WITAMINY
Witaminy to substancje biokatalityczne, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować i które w związku z tym musi uzyskiwać z zewnątrz z pokarmu. Dzielimy je na rozpuszczalne w tłuszczach - co oznacza, iż do ich przyswojenia niezbędna jest pewna ilość tłuszczów w pokarmie, i rozpuszczalne w wodzie.
Poniżej opis poszczególnych witamin.
Nazwa
Sposób działania
Objawy niedoboru
Dzienne zapotrzebowanie
Witamina A
witamina ochronna dla nabłonka ocznego, przeciwdziała kurzej ślepocie i wadom wzroku, uodparnia przeciwko chorobom dróg oddechowych, dba o mocne kości, zdrowe zęby, skórę i włosy, a także odnowę komórek i konserwację błon biologicznych, neutralizuje wolne rodniki, pomaga przy leczeniu trądzika, wrzodów trawiennych i nadczynności tarczycy
kurze ślepota,
sucha, zrogowaciała, łuszcząca się skóra,
złuszczająca się błona śluzowa, zaburzony wzrost kości, próchnica zębów, zwiększona podatność na infekcje, częste zmęczenie, bezsenność, depresje, wysychanie oczu, zaburzenia zmysłów smaku, węchu i słuchu
0,8 - 1,2 mg
Witamina B1 (tiamina)
wchodzi w skład ważnych enzymów regulujących przemiany metaboliczne węglowodanów, wzmacnia układ nerwowy, mięśnie i serce, pobudza wzrost, podtrzymuje funkcje organów i tkanek
osłabienie uwagi i koncentracji, niepamięć, zaburzenia układu krążenia, zapalenia i porażenia nerwów, brak apetytu, schorzenia naczyń wieńcowych, osłabienie mięśni
1,7 - 2,0 mg
Witamina B2 (ryboflawina)
odgrywa bardzo ważną rolę przy rozszczepieniu białek, tłuszczów i węglowodanów, wspiera zdolność widzenia, dba o zdrową skórę, paznokcie, włosy i błony śluzowe, pomaga przy tworzeniu się przeciwciał i czerwonych ciałek krwi, pobudza wzrost, wchodzi w skład enzymów
zapalenia i schorzenia skóry i błon śluzowych, pęknięcia kącików ust, kruche paznokcie, uczulenie na światło
mężczyźni: 2,4 - 2,8 mg
kobiety: 1,6 - 2,2 mg
Witamina B3 (niacyna)
budulec wielu enzymów, zapewnia zdolność funkcjonalną układu nerwowego i przewodu pokarmowego, utrzymuje pojemność tlenową krwi przeciwdziałając zlepianiu się czerwonych ciałek krwi, potrzebna do przemiany węglowodanów, tłuszczów i białek
szorstka skóra, zmiany śluzowej ust, żołądka i jelit, śliski język oraz stany depresyjne
mężczyźni: 21 - 25 mg
kobiety: 19 - 22 mg
Witamina B5
wspomaga syntezę niektórych tłuszczów; bierze udział w wyzwalaniu energii z węglowodanów, tłuszczów i białek; wzmacnia odporność organizmu
wymioty, zwiększona podatność na infekcje, depresja, zmęczenie
5 - 10 mg
Witamina B6 (pirydoksyna)
odgrywa kluczową rolę w przebiegu procesów metabolicznych i wykorzystaniu białek i tłuszczów, tworzeniu czerwonych ciałek krwi i przy syntezie niektórych hormonów, wspiera tworzenie się przeciwciał, działa w układzie nerwowym, wspomaga system immunologiczny
zmiany na skórze, nadmierne wydzielanie łoju, niedokrwistość, ciężkie zaburzenia metabolizmu białek, nerwowość, osłabienie mięśni, choroby jelit, przygnębienie, zwiększona podatność na infekcje; zaburzenia w pracy wątroby i układu nerwowego, u kobiet nieregularne miesiączkowanie
mężczyźni: 2,2 - 2,6 mg
kobiety: 1,8 - 2,2 mg
Witamin B12 (kobalamina)
jest koenzym wielu ważnych enzymów, współdziała przy tworzeniu i regeneracji czerwonych ciałek krwi, wzmacnia układ nerwowy, zwiększa wykorzystanie białek, aminokwasów, tłuszczów i węglowodanów, wpływa na zdolność do koncentracji, tworzy materiał genetyczny
anemia, zapalenia śluzowej żołądka, przy ciężkim niedoborze nawet uszkodzenie mózgu, degeneracja zakończeń nerwowych, zaburzenia nerwowe
dorośli: 3 mcg
Witamina B15 (kwas pangamowy)
wspomaga metabolizm białek, stymuluje układ nerwowy i układ gruczołów dokrewnych
zaburzenia w "oddychaniu tkankowym"
nieustalone
Biotyna
wspomaga metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, wpływa na zdrowy wygląd paznokci i włosów
depresje, bóle mięśni, brak apetytu, zaburzenia przemiany materii, wypadanie włosów, miękkie paznokcie
dorośli: 150 - 300 mcg
Witamina C
(kwas askorbinowy)
reguluje i aktywizuje dużą liczbę procesów enzymatycznych w komórkowej przemianie materii, towarzyszy tworzeniu się tkanki łącznej, umożliwia powstawaniu kolagenu, przyspiesza gojenie się ran, wzmacnia odporność organizmu, obniża poziom cholesterolu, neutralizuje wolne rodniki, przyczynia się do ogólnej poprawy formy i złagodzenia symptomów zmęczenia organizmu
szkorbut
dorośli: 70 mg
Cholina
ważna dla przewodzenia nerwowego; wspomaga metabolizm tłuszczów
może powodować wzrost ciśnienia krwi
500 - 900 mg dziennie
Witamina D
wpływa na wchłanianie wapnia i fosforu w kościach, a tym samym tworzenie się kości i chrząstek, wspomaga czynności bocznych płatów tarczycy
zrzeszotowienie kości, osteoporoza, krzywica i osłabienie tkanki zębowej
dorośli: 10 mcg
Witamina E (tokoferol)
zapobiega utlenianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin A i C, redukuje zapotrzebowanie mięśni na tlen, zapobiega powstawaniu skrzepów wewnątrznaczyniowych, przyspiesza gojenie się ran, zwiększa skuteczność witaminy A, reguluje metabolizm białek, neutralizuje wolne rodniki
anemia, zanik mięsni, przy dużym niedoborze zaburzenia w syntezie hormonów płciowych
mężczyźni: 10 mg
kobiety: 9 mg
Kwas foliowy
bierze udział w tworzeniu białek i kwasów nukleinowych, wspomaga syntezę kwasów nukleinowych oraz podział i tworzenie nowych komórek, a także powstawanie czerwonych ciałek krwi, uśmierza ból i pobudza apetyt
anemia, śliski język, biegunka, zmiany błony śluzowej w obrębie jamy ustnej, zaburzenia w trawieniu
dorośli: 0,3 mg
Inozytol
potrzebny do tworzenia lecytyny
obstrukcja, egzema, wypadanie włosów
przeciętnie: 1000 mg
Witamina K
przyspiesza krzepnięcie krwi; reguluje prawidłowe wykorzystanie składników mineralnych do budowy kości
zwiększona skłonność do krwawień
dorośli: 300 - 500 mcg
Witamina P (bioflawonoidy)
uszczelnia układ kapilarny naczyń włosowatych
tendencja do krwawych wybroczeń (sińców)
nieustalone
PABA
służy bakteriom przewodu pokarmowego do syntezy kwasu foliowego; działa jako koenzym w metabolizmie białek; wspomaga tworzenie się czerwonych ciałek krwi
zmęczenie, depresja, nerwowość, niebezpieczeństwo ataku serca, obstrukcja, zaburzenia przemiany materii
nieustalone
MINERAŁY
1. WAPŃ
Sposób działania: niezbędny dla wzrostu, wzmocnienia kości i zębów, wspomaga krzepnięcie krwi oraz czynność układu nerwowego, odpowiedzialny za skurcze włókien mięśniowych, odgrywający znaczącą rolę przy regulacji pracy serca. Należy zauważyć, że zarówno witamina D jak i laktoza poprawiają wchłanianie wapnia.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, krzywica, osteoporoza, kurcze mięśni.
Działanie toksyczne: nieznane, jednak zbyt wysokie spożycie wapnia może mieć skutki uboczne
2. POTAS I SÓD
Sposób działania: sterują całą gospodarką elektrolitów i mają wpływ na równowagę kwasowo-zasadową organizmu, odgrywają główna rolę przy przewodzeniu bodźców we wszystkich komórkach nerwowych. Potas jest wyjątkowo ważny dla skurczów włókien mięśniowych, tworzenia białek oraz syntezy glukozy i glikogenu.
Objawy niedoboru: skurcze i porażenia mięśni, zaburzenia koncentracji, utrata apetytu spowolniona reakcja na bodźce, dolegliwości oddechowe, zaparcia, bezsenność, nieregularne bicie serca, zatrzymanie pracy serca.
3. MAGNEZ
Sposób działania: występuje głównie w przestrzeni międzykomórkowej, potrzebny do syntezy białek, odgrywa bardzo ważną rolę przy skurczach mięśniowych, chroni naczynia włosowate mięsni przed zniszczeniem, bierze udział w syntezie znacznej ilości enzymów, odgrywa kluczową rolę w przemianach energetycznych cukru we krwi.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, rozwoju psychicznego, osłabienie, skurcze mięśni, depresja, zaburzenia w pracy serca, nerwowość.
Działanie toksyczne: spożycie 30 000 mg dziennie może u niektórych działać toksycznie.
4. FOSFOR
Sposób działania: ważny dla wykorzystania białek, węglowodanów i tłuszczów, bierze udział w tworzeni kości i zębów, reguluje równowagę kwasowo-zasadową, współtworzy fosfolipidy, które służą za budulec dla mózgu i komórek nerwowych.
Objawy niedoboru: stany osłabienia, zaburzenia w budowie masy kostnej, ucieczka wapnia z kości, zmęczenie, zaburzenia nerwowe.
5. CHROM
Sposób działania: stymuluje przemiany energetyczne i syntezę kwasów tłuszczowych, pobudza transport aminokwasów do komórek, ważny przede wszystkim dla cukrzyków uprawiających sport, ponieważ przeciwdziała szybkiej utracie glukozy.
Objawy niedoboru: nietolerancja na glukozę, zaburzenia w gospodarce białek i lipidów, utrata masy ciała.
6. ŻELAZO
Sposób działania: pełni ważną funkcję przy transporcie tlenu, jako składnik hemoglobiny, wspomaga metabolizm białek, ważne przede wszystkim dla kobiet i sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe.
Objawy niedoboru: zmniejszona wydolność, stany osłabienia i duszności, przemęczenia, słabość w koncentracji, szybkie przekwaszenie mięśni, bezsenność, problemy z krążeniem
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może mieć skutki uboczne.
7. SELEN
Sposób działania: potrzebny do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych, bardzo ważny dla działanie systemu immunologicznego, neutralizuje wolne rodniki, utrzymuje elastyczność komórek.
Objawy niedoboru: przedwczesne starzenie, częste przeziębienia.
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może działać toksycznie.
8. CYNK
Sposób działania: ważny składnik enzymów trawiennych, bierze udział w magazynowaniu insuliny, wspomaga system immunologiczny.
Objawy niedoboru: zaburzenia wzrostu, niedojrzałość płciowa, brak łaknienia, zmiany w gospodarce hormonalnej, zwiększone niebezpieczeństwo infekcji, opóźnione gojenie ran, cukrzyca
Działanie toksyczne: nadmierne spożycie może mieć skutki uboczne.
TŁUSZCZE
Tłuszcze to grupa pokarmowa o najwyższej kaloryczności mająca do spełnienia w organizmie kilka istotnych zadań:
dostarcza energii
jest nośnikiem substancji rozpuszczalnych w tłuszczach (m.in. niektóre witaminy)
pobudza wchłanianie witaminy D
wspomaga magazynowanie wapnia w kościach i zębach
jest niezbędna przy przekształcaniu karotenu w witaminę A
Wszystkie tłuszcze zbudowane są w tych samych kwasów tłuszczowych. Te z kolei dzielimy na:
nasycone
nienasycone
Z punktu widzenia diety szczególnie ważne są kwasy tłuszczowe nienasycone. Występują przede wszystkim w olejach roślinnych oraz rybach. Powinny stanowić przynajmniej 2/3 wszystkich spożywanych tłuszczów.
Zalecane dzienne spożycie tłuszczu generalnie nie powinno przekraczać 30% całkowitej dziennej liczby kalorii. Ale kulturysta nie powinien zbliżać się do granic tego przedziału - czyli do 0, jak i powyżej 30% spożycia tłuszczu. Tłuszcz jest o wiele ważniejszy dla produkcji hormonów i integralności komórek niż dla zapewnienia energii podczas treningu. Oczywiście organizm może zmagazynować około 70 tysięcy kalorii w postaci tłuszczu, ale podczas intensywnych ćwiczeń kulturystycznych zużywa się niewielka liczba kalorii pochodzących z tłuszczu. Z kolei podczas spoczynku organizm zużywa aż 80 - 85% kalorii pochodzących z tłuszczu, ale wówczas całkowita liczba spalanych kalorii jest znacznie mniejsza. zaledwie 1 - 2% całkowitej liczby kalorii pochodzących z tłuszczu wystarcza do zapewnienia organizmowi niezbędnych kwasów tłuszczowych. Niestety, przy tak niskim spożyciu mogą się pojawić inne problemy. Dieta ekstremalnie uboga w tłuszcz może zmniejszać produkcję testosteronu, a zatem zwalniać metabolizm i rozwój mięśni. Z kolei jeśli jemy zbyt dużo tłuszczu, robimy to kosztem węglowodanów i białek, które są ważniejsze dla rozwoju beztłuszczowej masy ciała niż tłuszcz. Ponadto tłuszcz zwalnia tępo opróżniania żołądka, co z kolei zmniejsza prędkość trawienia i wchłaniania pozostałych składników odżywczych.
Nie wszystkie tłuszcze są sobie równe. W gruncie rzeczy wiele produkowanej dziś żywności zawiera tłuszcze, których organizm nie umie właściwie się pozbyć, jak np. kwasy tłuszczowe trans czy substytuty tłuszczu. Inne tłuszcze, jak np. jednonienasycone wzbudziły nadzieje jako substancje chroniące przed chorobami układu krążenia i pewnymi nowotworami.
Dobre tłuszcze Złe tłuszcze Bardzo złe tłuszcze
Wielonienasycone
Jednonienasycone
Nienasycone
Fosfolipidy
Lecytyna
Trójglicerydy o średnich łańcuchach
Nasycone
Uwodnione:
sterole
tłuszcze
Zapotrzebowanie na tłuszcz w ciągu dnia to ok. 1 g na 1 kg wagi ciała, a 25-35% energii powinno pochodzić właśnie z tłuszczów.
Należy przy tym zwrócić uwagę na to, iż organizm nie może otrzymywać znacznie więcej energii niż jest w stanie wydatkować. Prowadzi to do zachwiania równowagi żywieniowej i w prostej linii do odkładania się tłuszczu w postaci tkanki tłuszczowej.
Prawidłowe trawienie tłuszczów przebiega w obecności wystarczającej ilości węglowodanów.
Ich brak lub niedostatek jest powodem niecałkowitego spalania tłuszczów i odkładanie się ich
Z góry dziękuje
Krzysztof Piekarz
Termitek
dE^SiRE
G
e-lite
Macff
Anonim
Sog
mod(ka) działu odżywianie
Regggie
